Otto Huiswoud, Otto Sterman en de culturele revolutie in Amsterdam

Op woensdag 1 november 2017 werd Da Bounce Urban Film Festival feestelijk geopend met een primeur, de uitreiking van de eerste “Otto Sterman Oeuvre Award”. Deze award is in leven geroepen door acteur Raymi Sambo om zwarte mensen de eren die het pad hebben vrijgemaakt in de kunstsector. Otto Sterman was de eerste zwarte acteur die in Nederland doorbrak vertelde Raymi Sambo, de award werd uitgereikt aan Jack Monkau in een bruisend Tuschinki. Hoewel meneer Monkau vereerd werd met een warm applaus was het te merken dat zowel Otto Sterman als meneer Monkau bij velen nog onbekend waren. In The Black Archives vonden wij documenten die erop wezen dat Otto Sterman een goede bekende was van Hermina en Otto Huiswoud. Ze speelden allebei een rol in de culturele revolutie binnen de Surinaamse gemeenschap in de jaren '50 in Nederland.

Jack Monkau ontvangt eerste Otto Sterman Oeuvre Award pic.twitter.com/oAolVEGABh

— DBUFF (@DBUFF2017) 1 november 2017

Verborgen verhalen
​Op 25 november 2017 opent The Black Archives de expositie “Zwart & Revolutionair”, een expositie over het fascinerende leven  van Hermina en Otto Huiswoud. In dozen in het pand van de vereniging Ons Suriname vonden leden van New Urban Collective vorig jaar bijzondere documenten, boeken en artefacten die waren verzameld door de Huiswouds zoals gesigneerde boeken van Langston Hughes, Keti Koti programmaboekjes uit de jaren ’50 en Ebony magazines uit de jaren ’60. Om meer over het leven van de Huiswouds te weten te komen zijn we helemaal in de VS de archieven ingedoken. In het Tamiment archief van New York University en in het Schomburg Center for Reseearch on Black Culture is namelijk veel zwarte geschiedenis gedocumenteerd en geconserveerd. Op basis van archiefonderzoek en gesprekken met oud-leden van de vereniging ontdekten we het bijzondere verhaal van Hermina en Otto Huiswoud. Otto, geboren in 1893 in Suriname vertrok op zestienjarige leeftijd met een boot uit Suriname en belandde in New York. Hij kwam terecht in politie kringen vlak voor de Harlem Renaissance en werd de enige zwarte medeoprichter van de communistische partij van de Verenigde Staten in 1919.   Samen met zijn vrouw reisde hij in de jaren ’20 en ’30 de wereld over voor de strijd tegen imperialisme, kolonialisme en racisme. ​

Otto Sterman in de archieven
Zowel in de documenten in Ons Suriname als in de archieven in New York kwamen wij de naam Otto Sterman meerdere keren tegen, we hadden voorheen echter nog nooit van hem gehoord. Zo stond Otto Sterman op het programma tijdens een Keti koti herdenking dat in 1959 in hotel Krasnapolsky te Amsterdam werd georganiseerd. Otto Huiswoud gaf er namens vereniging Ons Suriname een toespraak, de heer Groenewoud names Culturele Vereniging “Wie Eegie Sani” en Otto Sterman trad op. In het dagblad Amigoe di Curacao van dinsdag 14 juli 1959 stond in de rubriek “Sranan Tori” en kort verslagje van de Keti Koti herdenking:
​

“In een uitbundige feeststemming hebben zaterdagavond in Krasnapolsky in Amsterdam ongeveer 500 Surinamers de afschaffing van de slavernij in 1863 herdacht. De algemene vereniging “Ons Suriname" en de Surinaamse (culturele vereniging „Wie Eegie Sanie", hadden besloten gezamenlijk de emancipatie te herdenken. In zijn openingswoord schetste de voorzitter van „Ons Suriname", de heer O. E. Huiswoud", de oorzaken, die geleid hebben tot de afschaffing der slavernij in Suriname. Hij hoopte, dat dezelfde mentaliteit van de leiders der emancipatie het Surinaamse volk zal inspireren om te werken aan de volledige beschikking over eigen lot. De heer E. Groenewoud, voorzitter van „Wie Eegie Sanie", sprak in het Surinaams tot de aanwezigen. Hij memoreerde, dat met de emancipatie een nieuwe gedachte is ontstaan in de geschiedenis van Suriname, de gedachte om als lotgenoten elkaar te helpen. Tot slot sprak namens de Surinaamse vereniging in Curaçao „Justitia Pietas Fides", de heer Th. Simoons. Deze betoogde, dat de emancipatie niet alleen lichamelijke vrijmaking heeft medegebracht, maar ook de geestelijke vrijmaking, die zal leiden tot de éénwording van het Surinaamse volk. Na de toespraken werd een gevarieerde avond gehouden met zang, muziek en dans. Otto Sterman hield onder meer een tweetal voordrachten. Tot vroeg in de ochtend bleven de feestvierders op de dansvloer.”
​

Een culturele revolutie in Amsterdam

​Otto Huiswoud werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de gouverneur van Suriname gevangen gezet en belandde na de oorlog in Amsterdam waar hij uiteindelijk voorzitter van VOS werd. In de periode na de oorlog waren wereldwijd anti-koloniale vrijheidsbeweging in opkomst. De bewegingen vochten niet alleen voor politieke onafhankelijkheid maar ook voor culturele revolutie. Een belangrijk aspect van kolonialisme was “mentale slavernij”, het internaliseren van racistische ideologieën waarin alles dat wit, “westers” of Europees was als superieur werd gezien terwijl de eigen cultuur, taal, muziek en spirituele tradities als onbeschaafd of inferieur werden gezien. Na de oorlog ontstonden er binnen antikoloniale bewegingen culturele bewegingen waarin de verheffing van de eigen cultuur en het verwerpen van mentale slavernij centraal stond. Dekolonisering van de geest was een essentieel aspect van de antikoloniale vrijheidsstrijd. Onder leiding van Huiswoud speelde VOS een centrale rol in de beweging van de dekolonisering van de geest onder Surinamers in Nederland. Zo werden er regelmatig bijeenkomsten, lezingen en jaarlijkse Keti Koti herdenkingen georganiseerd om het antikoloniale bewustzijn onder de Surinamers in Nederland te vergroten. Huiswoud bezocht internationale congressen zoals de “Congress of Negro Artists and Writers” in Parijs (1956) en Rome (1959) waar ook andere intellectuelen, schrijvers en politiek leiders aanwezig waren zoals Franz Fanon, Leopold Senghor, Aime Cesaire, Richard Wright en Cheikh Anta Diop.

Attendees of the 1956 Congress of Black Writers and Artists

.Wie Eegie Sani, Eddy Bruma en Otto Sterman

Een andere organisatie die een belangrijke rol speelde in de culturele beweging onder Surinamers in Nederland én in Suriname was Wie Eegie Sani (Ons Eigen Ding) Dit was een culturele vereniging die begin jaren ’50 onder leiding van Eddy Bruma was opgericht om de Surinaamse cultuur te verheffen. Vanuit WES werd er poëzie, literatuur en theaterstukken geschreven in het Sranan Tongo, een taal die vanwege het kolonialisme als inferieur ten opzichte van het Algemeen Beschaafd Nederlands werd gezien. Zo schreef Bruma het toneelstuk “De geboorte van Boni” waarin hij de vrijheidsstrijd van de Marrons onder leiding van Boni verbond aan de strijd van Surinaamse nationalisten. Het stuk werd in 1952 gespeeld door een cast met alleen zwarte acteurs met Otto Sterman als priester. De Nederlandse kunstenares Nola Hatterman, die ook contact had met Huiswoud en Anton de Kom, ontwierp het decor. Bruma schreef zelf en vertaalde van Afro-Amerikaanse poëten. Één van de gedichten die Bruma naar het Sranan Tongo vertaalde was het befaamde gedicht I, Too van de beroemde Harlem Renaissance poet Langston Hughes. Wij kwamen hierachter toen we tijdens ons archiefonderzoek briefwisselingen tussen Hermina Huiswoud en Langston Hughes vonden. Hermina en Langston hadden een innige vriendschap ontwikkelt toen ze in de jaren ’20 in Harlem woonden. In een brief van 8 juli 1957, toen Otto en Hermina al in Amsterdam woonden, beschreef Hermina in een brief op een prachtige manier hoe Otto Sterman het gedicht van Langston in het Sranan reciteerde:

“Dear Langston,

(…)Last Saturday we attended a “race” evening to celebrate the 94th year of emancipation of Dutch Guiana slaves. Among the entertainers was a male student, who recited Surinamese, Haitian and Langston Hughes poetry, pronouncing Africa as A-frica in “the Negro” but doing justice to it otherwise and his recitation of “I Too” was the best I’ve ever hear anywhere. He sat on a stoel (that’s an imitation of a professional chap (?) here, Otto Sterman) against a dark backdrop with a spotlight on him. He’s dark and quite handsomes o the plat of light on his eyes and beautiful teeth added daramatic effect tot he lines.”

Het is fascinerend om de verhalen van dit soort, door velen vergeten, zwarte personen weer aan het licht te brengen. De verhalen laten zien dat er een bijzondere verborgen geschiedenis van Surinamers en zwarte mensen in Nederland is dat verbonden is met een bredere geschiedenis van zwarte emancipatiebewegingen en (culturele) revolutie. Een geschiedenis die vandaag de dag nog steeds relevant is.  In het archief vonden we in een boek van Langston Hughes, uit de collectie van de Huiswouds, een origineel vertaald gedicht van het gedicht “I, Too” van Langston Hughes. In 2014 organiseerde New Urban Collective de campagne I, Too, am VU en I, Too am UvA in samenwerking met de studentenvereniging Amsterdam United om institutioneel racisme en eurocentrisme op de universiteiten aan te kaarten. Geschiedenissen komen soms op een onverwachtse manier weer tot leven in het heden.

Benieuwd naar de rest van dit verhaal? En wil je de originele stukken van Hermina en Otto Huiswoud, Wie Eegie Sani en Langston Hughes zien? Kom dan naar de expositie Zwarte & Revolutionair: het Verhaal van Hermina & Otto Huiswoud!

Meer informatie over de expositie

Otto Sterman in "Opstond In de Kribbe" (1955, KRO) Bron: Beeld en Geluid

Lees meer over Otto Sterman

• NRC Otto Sterman (1913-1977) – Vertrouwenwekkende verteller
• Otto Sterman draagt voor het eerst ‘Ik ben een neger’ voor.  De ommezwaai van een zwarte acteur op het Nederlands toneel. In: Cultuur en migratie in Nederland. Kunsten in beweging 1900-1980(2003) van Rosemarie Buikema, Maaike Meijer
• ‘Wat hebben we gelachen!’ Het bruisende leven van Otto Sterman’, Marten Buschman