Dit is een speech van Jessica de Abreu tijdens de opening van Zwart en Revolutionair op zaterdag 25 november 2017.

Het verhaal van Otto en Hermina Huiswoud is vrij bijzonder. Nooit in de geschiedenis heb ik zo een intensieve internationale verzet gezien dat niet alleen door 1 persoon werd voortgezet maar door een getrouwd stel.
 
Hermina en Otto Huiswoud hadden een doel. Hun doel was een wereldwijde verzet door de arbeidsklasse, ongeacht jouw huidskleur. Ik zou Jessica niet zijn als ik geen boodschap had. Wij hebben de tentoonstelling over Hermina en Otto Huiswoud niet geïnitieerd om slechts een diversiteitsverhaal te vertellen. Het is een sein om alert te zijn hoe geschiedenis zich herhaalt. In een wereld waarbij er een toename is in ongelijkheid aan welvaart, ecologische catastrofes en talloze vormen van structurele onderdrukking, staan nog steeds niets zo best voor.
 
Globaal en lokaal niet. Wat in Dokkum is gebeurd, heeft meer Nederlanders hun ogen geopend dat ook onze democratie steken laat vallen, of soms ook faalt. Alhoewel, dit geen nieuws is voor mensen van kleur waarbij wij allang wisten dat de democratie een heel ander gezicht heeft. Helaas kunnen wij deze verhalen nauwelijks vertellen over hoe onze normen en waarden zoals tolerantie en vrijheid slechts illusies zijn voor diegene die een donkere huidskleur dragen.
 
Wij kunnen deze verhalen nauwelijks vertellen, en dat is de noodzaak van een Black Archives dat diversiteit onder mensen omarmd, en nieuwe manieren van denken creëert om de schade te herstellen zoals een democratie zonder vrijheid, gelijkwaardigheid en acceptatie. Of een zwarte cultuur dat nooit te weten mag komen over hun geschiedenis en identiteit. Of de reden waarom armoede in stand wordt gehouden, of hoe schenden van mensenrechten ook te maken heeft met koloniale vraagstukken zoals welke mensen behoort tot de mensheid en welke mensen niet. 
 
Wij zouden eigenlijk terug naar Dokkum moeten gaan om de democratie op te eisen.  Violating our human rights and civil rights to speak out against racism, that is the racism of racism. And it has been always been that way. Civil socitety, institutions and states need to proactively seek for their particular role in ending all violence towards people of African descent, despite their nationality or status.
 
Wij verbeelden graag een samenleving waar wij blind zijn voor kleur. Maar we komen van een koude kermis thuis als men denkt dat dit werkt. Het negeren van een donkere huidskleur is het ontkennen van een gewelddadig verleden dat nooit meer mag worden vergeten. Het niet willen zien van een donkere huidskleur betekent het ontkennen van een realiteit. 
 
En het analyseren van ontkennen van realiteiten, en stem geven aan deze realiteiten met bijhorende historisch perspectief, dat is mede het doel van The Black Archives.

Vandaag, 18 november 2017, zal de jaarlijkse landelijke Sinterklaasintocht weer plaatsvinden. Dit jaar lijken de organisatoren een plek ver van de Randstad te hebben gekozen in de hoop dat protesten, die vooral vanuit de grote steden komen, minimaal blijven. Ondanks de lange afstand heeft actiegroep Kick Out Zwarte Piet (KOZP) een vreedzaam protest aangekondigd. Friezen roepen op om de weg te versperren voor de vreedzame demonstranten. In The Black Archives vonden wij echter archiefmateriaal dat wees op Friese solidariteit met Surinaamse anti-koloniale emancipatiebewegingen.

Zoals de afgelopen jaren ook het geval was heeft dit weer tot  heftige reacties geleid. Zo was er een groep Friezen die opriepen om de bussen met vreedzame demonstranten tegen te houden:

„Ja, die gasten van Kick Out Zwarte Piet, die alweer spreken over xenofobie, racisme en discriminatie komen met bussen van uit de Randstad. Wij roepen op om met auto’s, busjes, vrachtwagens en trekkers te verzamelen bij Lemmer en bij de Afsluitdijk en dan voor hen uit te gaan rijden. Heel langzaam, liefst ook met Friese vlaggen. (Lacht) Zodat ze te laat in Dokkum aankomen. Zij mogen protesteren, wij mogen in auto’s rijden.”

In The Black Archives vonden wij echter bijzonder materiaal dat Friezen in het verleden juist solidair waren met Surinamers die ageerden tegen de erfenis van het kolonialisme. Wij vonden een speciale editie van het literair tijdschrijft De Tsjerne uit 1952. In het boek "Kunsten en beweging" schreven Rosemarie Buikema en Marjorie Meijer hierover het volgende:

"De Tsjerne-redacteuren verbonden het streven naar erkenning van de Friese cultuur met een algemener streven naar emancipatie van die groepen mensen die om uiteenlopende redenen te weinig vertegenwoordigd waren in het openbare leven. Niet minder dan voor de overlevingskansen van de democratie verlegde De Tsjerne-redactie haar grenzen, want, zo meende zij, de democratie heeft slechts kans van slagen als er een open en kritisch openbaar debat wordt gevoerd waarin ook groepen aan het woord komen die historisch gezien te weinig gehoord zijn. Daarom zochten zij die zich inspanden voor meer autonomie in Friesland verbinding met bewegingen elders die in een soortgelijke positie waren. Zo beschouwd is het geen wonder dat juist in het begin van de jaren vijftig de Surinaamse literatuur en de taalsituatie in Suriname aandacht krijgt. Het veelomvattende dekolonisatieproces dat politiek gezien, naast de oplopende spanning tussen Oost & West, de belangrijkste historische ontwikkeling was in die jaren, vond ook in de literatuur in Friesland plaats."

Emancipatiestrijd

​De strijd tegen zwarte piet kan worden gezien als een voortzetting van de culturele emancipatie van Wie Eegie Sani. Het zwarte piet debat emancipeert echter niet alleen Surinamers maar ook alle bevolkingsgroepen in Nederland. Zwarte Piet is immers een karikatuur van zwarte mensen dat haar oorsprong vindt in koloniale beeldvorming en de discussie rondom de traditie biedt de ruimte om meer bewustzijn te creëren over de erfenis van het koloniale verleden, institutioneel racisme en wat Gloria Wekker  'witte onschuld' noemt. 



Mede-oprichter van de The Black Archives Mitchell Esajas en Nienke Venema, senior fellow van Humanity in Action met Friese roots schreven samen een opiniestuk voor het NRC waarin ze opriepen inspiratie te halen uit de solidariteit tussen Surinamers en Friezen in de jaren '50. Als het toen kon, dan kan het nu ook!

"Het vreedzame protest dat aanstaande zaterdag in Dokkum zal plaatsvinden, wordt sterk gedreven door Surinaamse, Caribische en Ghanese Nederlanders. Vele sympathisanten van Nederlandse origine zullen aan hun zijde staan. Zij staan op tégen de pijnlijke restanten van een wreed koloniaal regime en vóór verandering en erkenning. Wij hopen dat de Dokkumers het idealisme van De Tsjerne ter harte zullen nemen en deze demonstranten aanstaande zaterdag verwelkomen met vlaggen die wapperen van begrip, sympathie en oprechte Friese solidariteit."

Lees het opiniestuk verder op de NRC website: "Vóór Zwarte Piet? Zo kennen we de eens zo progressieve Dokkumers niet" (17 november 2017).

Op woensdag 1 november 2017 werd Da Bounce Urban Film Festival feestelijk geopend met een primeur, de uitreiking van de eerste “Otto Sterman Oeuvre Award”. Deze award is in leven geroepen door acteur Raymi Sambo om zwarte mensen de eren die het pad hebben vrijgemaakt in de kunstsector. Otto Sterman was de eerste zwarte acteur die in Nederland doorbrak vertelde Raymi Sambo, de award werd uitgereikt aan Jack Monkau in een bruisend Tuschinki. Hoewel meneer Monkau vereerd werd met een warm applaus was het te merken dat zowel Otto Sterman als meneer Monkau bij velen nog onbekend waren. In The Black Archives vonden wij documenten die erop wezen dat Otto Sterman een goede bekende was van Hermina en Otto Huiswoud. Ze speelden allebei een rol in de culturele revolutie binnen de Surinaamse gemeenschap in de jaren '50 in Nederland.

Verborgen verhalen
​Op 25 november 2017 opent The Black Archives de expositie “Zwart & Revolutionair”, een expositie over het fascinerende leven  van Hermina en Otto Huiswoud. In dozen in het pand van de vereniging Ons Suriname vonden leden van New Urban Collective vorig jaar bijzondere documenten, boeken en artefacten die waren verzameld door de Huiswouds zoals gesigneerde boeken van Langston Hughes, Keti Koti programmaboekjes uit de jaren ’50 en Ebony magazines uit de jaren ’60. Om meer over het leven van de Huiswouds te weten te komen zijn we helemaal in de VS de archieven ingedoken. In het Tamiment archief van New York University en in het Schomburg Center for Reseearch on Black Culture is namelijk veel zwarte geschiedenis gedocumenteerd en geconserveerd. Op basis van archiefonderzoek en gesprekken met oud-leden van de vereniging ontdekten we het bijzondere verhaal van Hermina en Otto Huiswoud. Otto, geboren in 1893 in Suriname vertrok op zestienjarige leeftijd met een boot uit Suriname en belandde in New York. Hij kwam terecht in politie kringen vlak voor de Harlem Renaissance en werd de enige zwarte medeoprichter van de communistische partij van de Verenigde Staten in 1919.   Samen met zijn vrouw reisde hij in de jaren ’20 en ’30 de wereld over voor de strijd tegen imperialisme, kolonialisme en racisme. ​

Otto Sterman in de archieven
Zowel in de documenten in Ons Suriname als in de archieven in New York kwamen wij de naam Otto Sterman meerdere keren tegen, we hadden voorheen echter nog nooit van hem gehoord. Zo stond Otto Sterman op het programma tijdens een Keti koti herdenking dat in 1959 in hotel Krasnapolsky te Amsterdam werd georganiseerd. Otto Huiswoud gaf er namens vereniging Ons Suriname een toespraak, de heer Groenewoud names Culturele Vereniging “Wie Eegie Sani” en Otto Sterman trad op. In het dagblad Amigoe di Curacao van dinsdag 14 juli 1959 stond in de rubriek “Sranan Tori” en kort verslagje van de Keti Koti herdenking:
​

“In een uitbundige feeststemming hebben zaterdagavond in Krasnapolsky in Amsterdam ongeveer 500 Surinamers de afschaffing van de slavernij in 1863 herdacht. De algemene vereniging “Ons Suriname" en de Surinaamse (culturele vereniging „Wie Eegie Sanie", hadden besloten gezamenlijk de emancipatie te herdenken. In zijn openingswoord schetste de voorzitter van „Ons Suriname", de heer O. E. Huiswoud", de oorzaken, die geleid hebben tot de afschaffing der slavernij in Suriname. Hij hoopte, dat dezelfde mentaliteit van de leiders der emancipatie het Surinaamse volk zal inspireren om te werken aan de volledige beschikking over eigen lot. De heer E. Groenewoud, voorzitter van „Wie Eegie Sanie", sprak in het Surinaams tot de aanwezigen. Hij memoreerde, dat met de emancipatie een nieuwe gedachte is ontstaan in de geschiedenis van Suriname, de gedachte om als lotgenoten elkaar te helpen. Tot slot sprak namens de Surinaamse vereniging in Curaçao „Justitia Pietas Fides", de heer Th. Simoons. Deze betoogde, dat de emancipatie niet alleen lichamelijke vrijmaking heeft medegebracht, maar ook de geestelijke vrijmaking, die zal leiden tot de éénwording van het Surinaamse volk. Na de toespraken werd een gevarieerde avond gehouden met zang, muziek en dans. Otto Sterman hield onder meer een tweetal voordrachten. Tot vroeg in de ochtend bleven de feestvierders op de dansvloer.”
​

Een culturele revolutie in Amsterdam

​Otto Huiswoud werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de gouverneur van Suriname gevangen gezet en belandde na de oorlog in Amsterdam waar hij uiteindelijk voorzitter van VOS werd. In de periode na de oorlog waren wereldwijd anti-koloniale vrijheidsbeweging in opkomst. De bewegingen vochten niet alleen voor politieke onafhankelijkheid maar ook voor culturele revolutie. Een belangrijk aspect van kolonialisme was “mentale slavernij”, het internaliseren van racistische ideologieën waarin alles dat wit, “westers” of Europees was als superieur werd gezien terwijl de eigen cultuur, taal, muziek en spirituele tradities als onbeschaafd of inferieur werden gezien. Na de oorlog ontstonden er binnen antikoloniale bewegingen culturele bewegingen waarin de verheffing van de eigen cultuur en het verwerpen van mentale slavernij centraal stond. Dekolonisering van de geest was een essentieel aspect van de antikoloniale vrijheidsstrijd. Onder leiding van Huiswoud speelde VOS een centrale rol in de beweging van de dekolonisering van de geest onder Surinamers in Nederland. Zo werden er regelmatig bijeenkomsten, lezingen en jaarlijkse Keti Koti herdenkingen georganiseerd om het antikoloniale bewustzijn onder de Surinamers in Nederland te vergroten. Huiswoud bezocht internationale congressen zoals de “Congress of Negro Artists and Writers” in Parijs (1956) en Rome (1959) waar ook andere intellectuelen, schrijvers en politiek leiders aanwezig waren zoals Franz Fanon, Leopold Senghor, Aime Cesaire, Richard Wright en Cheikh Anta Diop.

.Wie Eegie Sani, Eddy Bruma en Otto Sterman

Een andere organisatie die een belangrijke rol speelde in de culturele beweging onder Surinamers in Nederland én in Suriname was Wie Eegie Sani (Ons Eigen Ding) Dit was een culturele vereniging die begin jaren ’50 onder leiding van Eddy Bruma was opgericht om de Surinaamse cultuur te verheffen. Vanuit WES werd er poëzie, literatuur en theaterstukken geschreven in het Sranan Tongo, een taal die vanwege het kolonialisme als inferieur ten opzichte van het Algemeen Beschaafd Nederlands werd gezien. Zo schreef Bruma het toneelstuk “De geboorte van Boni” waarin hij de vrijheidsstrijd van de Marrons onder leiding van Boni verbond aan de strijd van Surinaamse nationalisten. Het stuk werd in 1952 gespeeld door een cast met alleen zwarte acteurs met Otto Sterman als priester. De Nederlandse kunstenares Nola Hatterman, die ook contact had met Huiswoud en Anton de Kom, ontwierp het decor. Bruma schreef zelf en vertaalde van Afro-Amerikaanse poëten. Één van de gedichten die Bruma naar het Sranan Tongo vertaalde was het befaamde gedicht I, Too van de beroemde Harlem Renaissance poet Langston Hughes. Wij kwamen hierachter toen we tijdens ons archiefonderzoek briefwisselingen tussen Hermina Huiswoud en Langston Hughes vonden. Hermina en Langston hadden een innige vriendschap ontwikkelt toen ze in de jaren ’20 in Harlem woonden. In een brief van 8 juli 1957, toen Otto en Hermina al in Amsterdam woonden, beschreef Hermina in een brief op een prachtige manier hoe Otto Sterman het gedicht van Langston in het Sranan reciteerde:

“Dear Langston,

(…)Last Saturday we attended a “race” evening to celebrate the 94th year of emancipation of Dutch Guiana slaves. Among the entertainers was a male student, who recited Surinamese, Haitian and Langston Hughes poetry, pronouncing Africa as A-frica in “the Negro” but doing justice to it otherwise and his recitation of “I Too” was the best I’ve ever hear anywhere. He sat on a stoel (that’s an imitation of a professional chap (?) here, Otto Sterman) against a dark backdrop with a spotlight on him. He’s dark and quite handsomes o the plat of light on his eyes and beautiful teeth added daramatic effect tot he lines.”

Het is fascinerend om de verhalen van dit soort, door velen vergeten, zwarte personen weer aan het licht te brengen. De verhalen laten zien dat er een bijzondere verborgen geschiedenis van Surinamers en zwarte mensen in Nederland is dat verbonden is met een bredere geschiedenis van zwarte emancipatiebewegingen en (culturele) revolutie. Een geschiedenis die vandaag de dag nog steeds relevant is.  In het archief vonden we in een boek van Langston Hughes, uit de collectie van de Huiswouds, een origineel vertaald gedicht van het gedicht “I, Too” van Langston Hughes. In 2014 organiseerde New Urban Collective de campagne I, Too, am VU en I, Too am UvA in samenwerking met de studentenvereniging Amsterdam United om institutioneel racisme en eurocentrisme op de universiteiten aan te kaarten. Geschiedenissen komen soms op een onverwachtse manier weer tot leven in het heden.

Benieuwd naar de rest van dit verhaal? En wil je de originele stukken van Hermina en Otto Huiswoud, Wie Eegie Sani en Langston Hughes zien? Kom dan naar de expositie Zwarte & Revolutionair: het Verhaal van Hermina & Otto Huiswoud!

Lees meer over Otto Sterman

• NRC Otto Sterman (1913-1977) – Vertrouwenwekkende verteller
• Otto Sterman draagt voor het eerst ‘Ik ben een neger’ voor.  De ommezwaai van een zwarte acteur op het Nederlands toneel. In: Cultuur en migratie in Nederland. Kunsten in beweging 1900-1980(2003) van Rosemarie Buikema, Maaike Meijer
• ‘Wat hebben we gelachen!’ Het bruisende leven van Otto Sterman’, Marten Buschman