In 1952 waren Friezen solidair met de Surinaamse culturele emancipatie strijd, en in 2017?

Vandaag, 18 november 2017, zal de jaarlijkse landelijke Sinterklaasintocht weer plaatsvinden. Dit jaar lijken de organisatoren een plek ver van de Randstad te hebben gekozen in de hoop dat protesten, die vooral vanuit de grote steden komen, minimaal blijven. Ondanks de lange afstand heeft actiegroep Kick Out Zwarte Piet (KOZP) een vreedzaam protest aangekondigd. Friezen roepen op om de weg te versperren voor de vreedzame demonstranten. In The Black Archives vonden wij echter archiefmateriaal dat wees op Friese solidariteit met Surinaamse anti-koloniale emancipatiebewegingen.

Zoals de afgelopen jaren ook het geval was heeft dit weer tot  heftige reacties geleid. Zo was er een groep Friezen die opriepen om de bussen met vreedzame demonstranten tegen te houden:

„Ja, die gasten van Kick Out Zwarte Piet, die alweer spreken over xenofobie, racisme en discriminatie komen met bussen van uit de Randstad. Wij roepen op om met auto’s, busjes, vrachtwagens en trekkers te verzamelen bij Lemmer en bij de Afsluitdijk en dan voor hen uit te gaan rijden. Heel langzaam, liefst ook met Friese vlaggen. (Lacht) Zodat ze te laat in Dokkum aankomen. Zij mogen protesteren, wij mogen in auto’s rijden.”

In The Black Archives vonden wij echter bijzonder materiaal dat Friezen in het verleden juist solidair waren met Surinamers die ageerden tegen de erfenis van het kolonialisme. Wij vonden een speciale editie van het literair tijdschrijft De Tsjerne uit 1952. In het boek "Kunsten en beweging" schreven Rosemarie Buikema en Marjorie Meijer hierover het volgende:

"De Tsjerne-redacteuren verbonden het streven naar erkenning van de Friese cultuur met een algemener streven naar emancipatie van die groepen mensen die om uiteenlopende redenen te weinig vertegenwoordigd waren in het openbare leven. Niet minder dan voor de overlevingskansen van de democratie verlegde De Tsjerne-redactie haar grenzen, want, zo meende zij, de democratie heeft slechts kans van slagen als er een open en kritisch openbaar debat wordt gevoerd waarin ook groepen aan het woord komen die historisch gezien te weinig gehoord zijn. Daarom zochten zij die zich inspanden voor meer autonomie in Friesland verbinding met bewegingen elders die in een soortgelijke positie waren. Zo beschouwd is het geen wonder dat juist in het begin van de jaren vijftig de Surinaamse literatuur en de taalsituatie in Suriname aandacht krijgt. Het veelomvattende dekolonisatieproces dat politiek gezien, naast de oplopende spanning tussen Oost & West, de belangrijkste historische ontwikkeling was in die jaren, vond ook in de literatuur in Friesland plaats."

Wie Eegie Sani

Wie Eegie Sani was een culturele vereniging die in 1951 in Amsterdam onder leiding van Eddy Bruma werd opgericht. De vereniging had als doel om de Surinaamse cultuur en taal, het Sranan Tongo, te verheffen. Sranan Tongo werd vanwege het kolonialisme als inferieur gezien ten opzichte van het algemeen beschaafd Nederlands werd. Vanuit WES werd er poëzie, literatuur en theaterstukken geschreven in en over de Surinaamse taal en cultuur. Zo schreef Bruma het toneelstuk “De geboorte van Boni” waarin hij de vrijheidsstrijd van de Marrons onder leiding van Boni verbond aan de onafhankelijkheidsstrijd van Surinaamse nationalisten. In De Tsjerne schreef Bruma een gedicht over Boni en het verhaal 'De fuik' over de leegloop van het kokosdistrict Coronie. Hierbij werd er samengewerkt met andere schrijvers en kunstenaars zoals Nola Hatterman en Trefossa. Nola Hatterman, een bekende van de Huiswouds, maakte enkele illustraties voor de uitgave. Samen met organiseerde Wie Eegie Sani in de jaren '50 herdenkingen van de afschaffing van de slavernij, Keti Koti.  In de expositie "Zwart & Revolutionair: het Leven van Hermina en Otto Huiswoud" laten we zien hoe de Huiswouds, Bruma en Wie Eegie Sani met elkaar verbonden waren.

Gloria Wekker is emeritus hoogleraar Gender en Etniciteit aan de Universiteit Utrecht. Volgende maand komt de vertaling van het boek 'White Innocence' uit met een nieuw hoofdstuk waarin ze reflecteert op het ontvangst van het boek.

Emancipatiestrijd

​De strijd tegen zwarte piet kan worden gezien als een voortzetting van de culturele emancipatie van Wie Eegie Sani. Het zwarte piet debat emancipeert echter niet alleen Surinamers maar ook alle bevolkingsgroepen in Nederland. Zwarte Piet is immers een karikatuur van zwarte mensen dat haar oorsprong vindt in koloniale beeldvorming en de discussie rondom de traditie biedt de ruimte om meer bewustzijn te creëren over de erfenis van het koloniale verleden, institutioneel racisme en wat Gloria Wekker  'witte onschuld' noemt. 



Mede-oprichter van de The Black Archives Mitchell Esajas en Nienke Venema, senior fellow van Humanity in Action met Friese roots schreven samen een opiniestuk voor het NRC waarin ze opriepen inspiratie te halen uit de solidariteit tussen Surinamers en Friezen in de jaren '50. Als het toen kon, dan kan het nu ook!

"Het vreedzame protest dat aanstaande zaterdag in Dokkum zal plaatsvinden, wordt sterk gedreven door Surinaamse, Caribische en Ghanese Nederlanders. Vele sympathisanten van Nederlandse origine zullen aan hun zijde staan. Zij staan op tégen de pijnlijke restanten van een wreed koloniaal regime en vóór verandering en erkenning. Wij hopen dat de Dokkumers het idealisme van De Tsjerne ter harte zullen nemen en deze demonstranten aanstaande zaterdag verwelkomen met vlaggen die wapperen van begrip, sympathie en oprechte Friese solidariteit."

Lees het opiniestuk verder op de NRC website: "Vóór Zwarte Piet? Zo kennen we de eens zo progressieve Dokkumers niet" (17 november 2017).

---