Miguel Heilbron
Deze blog over de extreme woonomstandigheden van Surinamers in de jaren '70 en '80 gaat over een film die recent werd getoond bij het event "LOSON: het verborgen verhaal van activistische Surinaamse emancipatiebeweging in de jaren 1970s en 1980s". De film is verbonden met verschillende documenten die in The Black Archives te vinden zijn en is een aanrader voor iedereen in Nederland. Er is nog heel veel te verkennen, deze verborgen zwarte geschiedenis voor iedereen zichtbaar maken. Steun the Black Archives via onze crowdfundingcampagne!
De film 'Onderneming Onderdak' is in 1982 gemaakt door de Surinaams-Nederlandse filmmaker Andre Reeder, als zijn eindexamenfilm op de Filmacademie in Amsterdam. De film laat zien hoe rond 1980 duizenden Surinaamse gezinnen in Amsterdam in overvolle, onhygiënische en brandgevaarlijke kamertjes werden ‘gehuisvest’, en hoe particuliere exploitanten hier tientallen miljoenen guldens aan verdienden, uitgekeerd vanuit Sociale Dienst gelden vanuit de Gemeente Amsterdam.
Andre Reeder toonde zijn film zaterdag 24 juni op het evenement ‘LOSON: het verborgen verhaal van activistische Surinaamse emancipatiebewegingen in de jaren 1970 en 1980’ (video), onderdeel van ‘The Black Archives on Tour: Verborgen verhalen van zwart verzet in Nederland’ (i.s.m. Cinema Olanda), bij het kunstcentrum Witte de With in Rotterdam.
Bekijk hier de film 'Onderneming Onderdak' op Youtube (de film begint bij tijdcode 4:00 - blogtekst gaat door onder de video) : Begin jaren ’70 was de economische situatie in Suriname slecht, er was nauwelijks werk. In de jaren die volgden werd daarnaast duidelijk dat Suriname in 1975 onafhankelijk zou worden. Tot uiterlijk 1980 mochten mensen uit Suriname zich nog vestigen in Nederland. Tussen 1970 en 1980 verhuisden uiteindelijk ongeveer 140.000 mensen van Suriname naar Nederland, bijna de helft van de totale Surinaamse bevolking. De film ‘Onderneming Onderdak’ begint met de volgende intro-tekst: “1973 - Suriname en de Antillen kunnen geen zekerheid meer bieden voor de armste delen van de bevolking. Duizenden mensen ontvluchten deze nederlandse kolonieën en zoeken een bestaan in Nederland. De Gemeente Amsterdam doet een oproep aan particulieren deze mensen onderdak te bieden.” Ontluisterend beeld De film toont een ontluisterend beeld van de situatie waarin vele Surinamers in deze periode in Amsterdam terechtkwamen: in illegale pensions, verhuurd door particuliere Amsterdammers. In de film wordt duidelijk gemaakt dat welzijnsorganisaties de Surinaamse gezinnen in de pensions plaatsten en dat de huurgelden vervolgens in veel gevallen door de Sociale Dienst van de Gemeeente Amsterdam werden betaald, omdat de gezinnen het niet konden betalen. De prijs van een appartement lag in die tijd rond de 700 gulden, maar in de pensions betaalden bewoners bedragen tot wel 3000 gulden voor twee kamers, wordt duidelijk in de film. In de film komen bewoners van de pensions aan het woord, een pension-eigenaar, en verschillende ambtenaren van de Gemeente Amsterdam. Bij het kijken val je van de ene verbazing in de andere. Wat vooral opvalt is het verschil tussen de papieren werkelijkheid van waaruit sommige ambtenaren lijken te praten en de erbarmelijke situatie in de pensions zelf. Als je de ambtenaren hoort vraag je je soms af of ze echt niet weten wat de situatie is, of het niet willen weten. En men lijkt elkaar voortdurend tegen te spreken. ‘Dat is niet zo’ De Hoofdambtenaar Financiële Voorzieningen van de Sociale Dienst zegt in de film: "Het aantal vierkante meters dat per persoon minimaal noodzakelijk is, is door de gemeente vastgesteld in Amsterdam en daar moet men zich aan houden, het kan niet zo zijn dat het alleen maar volstampen is van te veel mensen op te kleine kamertjes, zonder normen”. En: “Wij kennen niet de situatie dat meer mensen dan de normen gehuisvest worden, dat is niet zo”. Een andere hoge ambtenaar van de Gemeente Amsterdam, verantwoordelijk voor het gemeentelijk pensionbeleid, geeft aan dat er een “noodsituatie” is bij pensions in Amsterdam die gesloten moeten worden omdat ze brandgevaarlijk en onhygiënisch zijn. Maar hij concludeert elders in de film: "Je kan niets anders doen, hoe kwalijk dat ook is, dan maar accepteren dat mensen in brandgevaarlijke panden zitten voor enige tijd." Een derde ambtenaar, hoofd brandpreventie, vertelt dat als een situatie brandgevaarlijk is het pension onmiddellijk gesloten moet worden. Maar in de film geeft een pensionbewoner aan dat een pand waarin hij woont al een jaar volledig is afgekeurd door de brandweer, waarna hij nooit meer iets van de gemeente heeft gehoord en de situatie nog steeds ongewijzigd is gebleven. 72 miljoen gulden In de film wordt ook gevraagd waarom mensen duizenden guldens moeten betalen voor een kamertje, terwijl je voor hetzelfde bedrag elders twee appartementen zou kunnen huren. De ambtenaar van de Sociale Dienst legt uit: "Binnen de bijstandswet is die oplossing voor dit probleem niet mogelijk, omdat dat het totale huisvestingsbeleid zou doorkruizen". En hij rekent voor dat de Sociale Dienst per jaar zo’n 8 miljoen gulden betaalt aan pensionhouders voor het onderbrengen van mensen. Van 1973 tot 1982 is wellicht 72 miljoen gulden betaald aan pensionexploitanten vanuit de Gemeentelijke Sociale Dienst. Pensionbewoner Ruud vertelt in de film over de brandgevaarlijke situatie in zijn pension. Ruud woont met 20 mensen, volwassenen en kinderen, in een kleine ruimte zonder nooduitgang. Er zitten ratten in het plafond, er zijn open elektriciteitsdraden, maar Ruud geeft aan bang te zijn om zijn recht te halen, omdat hij nergens naartoe kan als hij de huidige woning moet verlaten. De druppel kwam voor Ruud toen de huisbaas de bewoners ook een gulden wilde laten betalen elke keer dat ze wilden douchen. Toen hebben de bewoners bij instanties aan de bel getrokken, maar kennelijk nog zonder succes. Een ander voorbeeld dat in de film naar voren komt is Pension ’t Hekeltje aan het Hekelveld in Amsterdam-Centrum (aan het noordelijk einde van de Spuistraat). In de film geven ambtenaren van de gemeente aan dat in Pension ‘t Hekeltje volgens hun gegevens ‘niets mis’ is. Maar ter plaatse blijken er onder andere slaaphokken te zijn met alleen een bed, buiten de vergunningen om gebouwd, waar 240 gulden huur per maand voor wordt gevraagd. Kakkerlakken en verstoppingen De pensionhouder laat in de film zien hoe hij een kamer van zo'n 20 m2, goedgekeurd voor 4 personen, een extra gezin met twee kinderen en een baby onder wil brengen. In de kamer worden 3 eenpersoonsbedden, een kinderledikantje, een kast en een tafel geplaatst. "Als mensen maar één slaapkamer hebben en ze moeten de hele tijd op die slaapkamer zijn dan zie je dat ze onderling ruzie krijgen omdat ze in een beperkte ruimte opgesloten zitten,” vertelt de pensioneigenaar. “Maar sinds we een recreatiezaal beneden hebben hoeven ze niet meer allemaal op de kamer te blijven.” Scholier Michael die in dit pension woont vertelt in de film dat hij zich wel schaamt voor zijn woonsituatie, met acht personen op één kamer. Hij durft geen vriendjes mee te nemen en kan er ook geen schoolwerk maken. Ook vertelt hij dat er regelmatig gif wordt gespoten tegen kakkerlakken en er elke dag weer dode kakkerlakken opduiken. Er zijn ook verstopte rioleringsbuizen en een afvoer van een wasbak via de wc-vloer. De film geeft tenslotte ook op andere vlakken inzicht in het tijdsbeeld rond 1980. Een andere scholier die in het pension woont vertelt hoe hij van verschillende mensen "Rot op naar je eigen land" te horen krijgt. 9 jaar pensionbeleid De film eindigt met een tekst die een goed beeld geeft van de schaal van de illegale en brandgevaarlijke pensions in Amsterdam en het geld dat hierin omging: “Pensionexploitanten berekenen de huur per persoon per dag. De gemeentelijke pensionverordening stelt als minimum 5m2 per persoon en als 'huur' f.13,15 per persoon per dag. Zo kan een kamer van 20m2 maandelijks f.1568,- opbrengen. Als de bewoner van die kamer geen eigen inkomsten heeft wordt die 'huur' uit de bijstandspot betaald. Op deze wijze keert de Gemeentelijke Sociale Dienst, sinds 1973, jaarlijks f.8.000.000,- uit aan pensionexploitanten. De gemeente schat het aantal illegale en/of brandgevaarlijke pensions op 450 met ongeveer 15.000 bewoners. Nu al 9 jaar zet het pensionbeleid van de gemeente zich ongewijzigd voort.” Alle afbeeldingen in dit artikel zijn stills uit de film "Onderneming Onderdak" (1982) van Andre Reeder, vanuit de recente uitzending op AT5.
Verborgen verhalen in the Black Archives
In The Black Archives zijn documenten te vinden over het pensionbeleid én verzet ertegen in Amsterdam in de jaren ‘70 en acties hiertegen. Zo organiseerde de overleggroep pensions protesten tegen het spreidingsbeleid en de omstandigheden in de pensions. Ook zijn er nog meer interessante episodes te belichten, daarover binnenkort meer! Steun the Black Archives: samen maken wij de verborgen zwarte geschiedenis van Nederland zichtbaar! Doneer via deze link in de grote crowdfundings-actie voor The Black Archives die op dit moment loopt (de eerste 10.000 euro is al opgehaald!).
0 Opmerkingen
e campagne “Maak verborgen zwarte geschiedenis zichtbaar” heeft een vliegende start gehad. Het werd op 1 juli met een enerverende dialoog tussen de initiatiefnemers en inspirerende optredens van spoken word artiesten Dorothy Blokland en Insayno tijdens het Keti Koti festival in het Oosterpark gelanceerd. Slechts drie dagen waren nodig om het bedrag van €10.000,- bijeen te brengen en binnen vier dagen hadden 500 mensen gedoneerd. Met dit geld wil The Black Archives, een initiatief gedragen door Vereniging Ons Suriname en New Urban Collective, eind november een tentoonstelling openen in samenwerking met het Amsterdam Museum én het archief publiekelijk toegankelijk maken. The Black Archives breidt uit!
“Het feit dat dit bedrag zó snel bijeen is gebracht, toont aan dat het onderwerp leeft en men er meer van wil zien en horen”, aldus Mitchell Esajas, één van de initiatiefnemers van The Black Archives. NUC hield rekening met een lange crowdfundingcampagne, maar binnen drie dagen was het minimale bedrag al overschreden. Er is echter nog veel meer werk aan de winkel, met meer donaties kan er meer worden gearchiveerd. Doneren kan via theblackarchives.nl en via apura.org, een crowdfunding platform met Surinaamse wortels. De Heilbron collectie is reeds geïndexeerd en sinds 1 juli online toegankelijk via archieven.nl. Met het reeds opgehaalde bedrag van €10.000,- kan The Black Archives hierbovenop de huidige collecties van Otto en Hermie Huiswoud, Glenn Willemsen en Vereniging Ons Suriname archiveren en (deels) digitaliseren. Het volgende target is om in totaal €20.000,- aan donaties te ontvangen van tenminste 500 donateurs. The Black Archives komt nu al ruimte tekort! Met additionele donaties kan de organisatie de donatie van Frits Corsten, Philomena Essed en toekomstige donaties archiveren, inventariseren en een plek geven in the Black Archives. Blijf de campagne dus delen en ondersteunen!” De campagne gaat door: tot 9 augustus! The Black Archives wilt verborgen verhalen van de zwarte geschiedenis in Nederland zichtbaar maken door het archief toegankelijk te maken én een interactief programma eromheen te organiseren. De verhalen uit de geschiedenis zijn immers nog zeer relevant: “Er zijn nu veel maatschappelijke vraagstukken, van segregatie in het onderwijs tot etnisch profileren. De archieven tonen aan dat dit geen nieuwe verhalen zijn, het lijkt juist alsof de geschiedenis zich herhaalt”, zei coördinator van the Black Archives Jessica de Abreu tijdens een live interview op de NOS. De komende weken organiseert The Black Archives diverse events rondom het archief. Via www.theblackarchives.nl en via apura.org kunnen tot 9 augustus donaties worden gedaan.
The Black Archives hoopt de steun van tenminste 1000 donateurs te krijgen, help mee! Lees verder: wat willen wij met de donaties doen Gisteren op de valreep toch nog even naar de expositie "Goede Hoop" in het Rijksmuseum gegaan om met eigen ogen de controversiële tentoonstelling te zien. Ik kan de kritiek in de open brief alleen maar onderschrijven en had aan het einde een gevoel van ergernis door de witte blik en bepaalde eurocentrische beelden en teksten. Enkele dingen die me het meeste opvielen: Jan van Riebeeck, de Nederlandse kolonist die de bakermat heeft gelegd voor de kolonisatie van Zuid-Afrika werd beschreven als "de voorbestemde stichter, grondlegger van beschaving en held van de witte bevolking". In de zaal over de oorlog tussen de Boeren en Britten worden de laatsten als schurken beschreven en de oorlog als een: Zuid-Afrikaanse" oorlog terwijl het een imperiale oorlog was waarin de controle over de goudmijnen centraal stond. Opeens wordt er een gigantische stap gemaakt van de imperiale oorlog naar anti-apartheid zonder dat er aandacht wordt besteed aan wat apartheid was, hoe het tot stand is gekomen en wat de rol van Nederlanders zoals Hendrik Verwoerd erin was. Ik dacht even dat ik een zaal gemist had maar misschien wel het belangrijkste hoofdstuk uit de geschiedenis van Zuid-Afrika wordt in de tentoonstelling uiterst oppervlakkig weergeven. Een van de meest pijnlijke beelden vond ik een foto van zwarte Zuid-Afrikaanse vrouwen die zichzelf aanbieden aan witte toeristen en halfnaakt in beeld worden gebracht in een chaotische ruimte waarin de andere kant van de wand vol was geplakt met posters uit de Nederlandse anti-apartheidsstrijd. Ik heb zelf in 2009 een half jaar in Zuid-Afrika gestudeerd, de gigantische economische kloof tussen zwart en wit was schrijnend. Apartheid was de facto afgeschaft maar in het dagelijkse leven nog overal zichtbaar. Door dit soort beelden te plaatsen zonder te beschrijven hoe kolonisatie en apartheid machtsstructuren hebben geproduceerd die ongelijkheid in stand houden reproduceert het museum koloniale beeldvorming en misleid het inderdaad de 100.000en bezoekers die de tentoonstelling hebben bezocht. Gelukkig was ik er met een groep kritische mensen o.l.v. Imara Limon en Kiza Magendane, en mensen van eem netwerk van Surinaamse young professionals genaamd "Dat Ding van Ons". Het was zeer ironisch dat we na de rondleiding terecht kwamen in een restaurant "D'Vijff Vlieghen" waar mijn blik direct viel op een schilderij dat te decoratie aan de muur hing. Het viel op omdat een witte man statig stond geportretteerd terwijl een klein donkere man een parasol boven zijn hoofd hield. Het bleek een schilderij van Abraham van Riebeeck te zijn, de zoon van Jan van Riebeeck, die een jaar na de kolonisatie van "Kaap de Goede Hoop" was geboren en uiteindelijk de baas (gouverneur-generaal) van de VOC werd. Ironisch omdat het in mijn ogen reflecteert hoe men in Nederland omgaat met het koloniale verleden. Enerzijds ontleent men trots aan de VOC en de "Gouden Eeuw", op de website van het restaurant staat letterlijk: "Dineren in een entourage uit de Gouden Eeuw aan de Spuistraat in Amsterdam (...) We zijn trots om het erfgoed van Nicolaas Kroese en zijn restaurant, dat hij in 1939 opstartte, voort te zetten voor volgende generaties." Aan de andere kant probeert men hier en daar schoorvoetend de andere kant van de "Gouden Eeuw" onder ogen te zien. De tentoonstelling in het Rijksmuseum liet echter zien dat men hier niet voldoende in slaagt en dat de trots op het culturele erfgoed Gouden Eeuw zwaarder weegt dan het erkennen dat de rijkdom van deze eeuw ten koste ging van de uitbuiting, dehumanisering en gewelddadige onderdrukking van vele volkeren van Suriname, tot Zuid-Afrika tot Nederlands-Indië. Het zelfbeeld van witte onschuld stoelt op een rooskleurig beeld over een zeer gewelddadig verleden. Ik vraag me oprecht af of instituten zoals het Rijksmuseum wel in staat zijn om een verhaal tentoon te stellen dat recht doet aan wat er feitelijk gebeurd is omdat dit zou betekenen dat er getornd zou moeten worden aan het zelfbeeld van witte onschuld. Het zou ook betekenen dat gevoelens van trots op de VOC-tijd plaats moeten maken voor gevoelens van schaamte en wellicht schuld, emoties die nodig zijn om tot zelfreflectie te komen. In 2020 wilt het Rijksmuseum een tentoonstelling maken over de slavernij...de tentoonstelling die ik vandaag gezien heb heeft me niet bepaald "Goede hoop" gegeven dat we daar een eerlijk en gebalanceerd verhaal kunnen verwachten maar eerder de verwachting dat we het zoveelste witgewassen verhaal over dit stukje geschiedenis voorgeschoteld zullen krijgen... #NoHopeForTheRijksMuseum #DecolonizeTheMuseum Na de rondleiding in de "Goede Hoop" en het etentje in het VOC-ophemelende restaurant kreeg ik een appje dat ik op tv was. Kennelijk was er gisteren een uitzending van Kunstuur over de making of van 'Cinema Olanda', het kunstproject dat bij de Biënnale in Venetië werd getoond en waar ik een bijdrage aan heb geleverd. Bekijk het hier terug.
Ook was er een speciale bijlage in de Groene Amsterdammer met artikelen over het kunstwerk van Wendelien van Oldenborgh en curator Lucy Cotter. In tegenstelling tot het chaotische en teleurstellende werk in het Rijksmuseum dat het beeld van witte onschuld in stand houdt bevragen zij dit beeld en de postkoloniale geschiedenis juist. Een goed voorbeeld van hoe het anders kan: "Cotter verwijst naar antropologe Gloria Wekker en haar boek White Innocence. Het is het zelfbeeld van ‘wij zijn heel open’ en ‘wij zijn transparant’ dat verhindert dat we toekomen aan moeilijke vragen. Nederland ziet zichzelf als een gidsland, maar dat is ook een blokkade. Je kijkt niet naar moeilijkheden omdat je denkt dat je daar voorbij bent, terwijl je er nooit aan bent begonnen." Dit is wat er in het Rijksmuseum ontbrak, de moeilijke vragen, de durf om de pijnlijke kanten van het Nederlandse relatie met Zuid-Afrika onder ogen te zien en in beeld te brengen. Doordat de moeilijke oncomfortabele vragen zijn vermeden heeft de tentoonstelling in de ogen van velen geresulteerd in een teleurstellende samenraapsel van stukjes uit een pijnlijke geschiedenis waarin bepaalde stemmen verzwegen blijven, bepaalde beelden onzichtbaar en belangrijke verhalen ontbreken. Zoals van Oldenborgh in het interview ook zegt is het aan de kunstenaar, en in dezen aan het Rijksmuseum, welke stemmen wel een podium krijgen en welke niet en welke verhalen daarmee "actief vergeten" worden. "Het is aan de kunstenaar welk deel van deze actief vergeten geschiedenis deel mag uitmaken van de Nederlandse vertegenwoordiging, welke stemmen een internationaal podium in Venetië wacht. In zekere zin is dat een keuze, beaamt Van Oldenborgh, gebaseerd op dat wat op haar pad kwam en waarvan zij vindt dat het een plek verdient. Het verhaal van Otto Huiswoud bijvoorbeeld, een sleutelfiguur in het Amerikaanse communisme met ideeën over ras en klasse, geboren in Paramaribo, overleden in Amsterdam, over hem hoorde ze voor het eerst van activist Quinsy Gario, bekend van het verzet tegen Zwarte Piet. Ze stond ‘met haar oren te klapperen’, dat wij als land, als gemeenschap, in de twintigste eeuw op een directe manier bij de internationale beweging betrokken waren, veel meer dan wij denken. ‘Dit is niet zomaar een verhaal, dit is een van de belangrijkere verhalen. Dat wij via Huiswoud verbonden zijn met het panafrikanisme, met antikoloniale bewegingen. Huiswoud was een spilfiguur en wij zaten er midden in. Waarom is dat verhaal geen deel van onze geschiedenis? Waarom verdween het, terwijl het vorming is van de communities die na hem kwamen. Waarom blijven we de hele tijd zitten met het idee van “o daar heb je al die immigranten”. Ook over mensen die al generaties lang bij onze natie horen, op welke afschuwelijke manier dan ook. Dat moeten we als “óns” gaan beseffen.’" In de aanloop naar de tentoonstelling van 2020 mogen we hopen dat het Rijksmuseum niet dezelfde fouten begaat door de witte blik centraal te stellen en de stemmen van "tot slaaf gemaakten" en hun nazaten actief te vergeten |
Black Archives
Blogs door the Black Archives Archieven
December 2017
Categorieën
Alles
|
Openingstijden/Opening TimesWoensdag/Wednesday 11.00 - 17.00 uur
Donderdag/Thursday 11.00 - 17.00 uur Vrijdag/Friday 11.00 - 17.00 uur Zaterdag/Saturday 11.00 - 17.00 uur Onze nieuwe locatie in Amsterdam Zuidoost is geopend. Neem contact op via de pagina contact voor rondleidingen buiten het programma. We moved to South East Amsterdam. Contact us via the page contact for tours outside our program. |
(Rolstoel)toegankelijkheid/Accessibility
Momenteel beschikt The Black Archives niet over een speciale ingang en lift voor personen met een fysieke beperking en voor rolstoelgebruikers.
At this moment, The Black Archives does not have a special entrance or lift for person of disability. |