Frank Zichem wint Oeuvreprijs. 'De eerste Surinaamse filmmaker' #OnzeTori

Op maandag 31 oktober 2018 vond het Black Achievement Awardsgala plaats, een afsluiting van een mooie maand die in het teken stond van de bijzondere prestaties en talenten van mensen uit de Afro-Surinaamse, Afro-Caribische en Afrikaanse diaspora in Nederland. Frank Zichem won een Oeuvreprijs (ofwel Life Time Achievement Award) als eerste Surinaamse filmmaker, maar wie is hij eigenlijk?

Vorig jaar wonnen mede-oprichters van The Black Archives, Jessica de Abreu en Mitchell Esajas een Award in de categorie Mens & Maatschappij. Dit jaar mocht Mitchell de eerste award van de avond, in dezelfde categorie,  uitreiken aan schrijver, actrice en activist Anousha Nzume.
Kickbokser Lucia Rijker reageerde verrast: ""'Mijn hart klopt heel hard. Ik had het echt niet verwacht' nadat ze de sport-award in ontvangst nam. Naast Rijker en Nzume vielen, prof. Humphrey Lamur (Wetenschap en Onderwijs) en Babs Gons (Kunst en Cultuur) in de prijzen bij de uitreiking van de derde Black Achievement Awards in het DeLaMar Theater.

Erkenning voor Frank Zichem
Het hoogtepunt van de avond was echter de uitreiking en speech van de Oeuvre Award aan filmmaker Frank Zichem. Hij gaf vervolgens een ontroerende speech waarbij hij zijn tranen moest bedwingen. Zichem was zichtbaar ontroerd omdat hij na decennia lange inzet eindelijk erkenning en waardering kreeg vanuit de Surinaamse - en bredere zwarte gemeenschap- voor het werk dat hij heeft gedaan. Bekijk zijn speech hier. Hoewel Zichem baanbrekend werk heeft verricht is zijn werk voor velen, met name jongeren onzichtbaar gebleven. Hij was de eerste zwarte man die van de Film Academie afstudeerde, maakte meer dan 100 films maar toch is zijn naam bij velen onbekend. Een goed voorbeeld van een bijzonder verhaal van een Surinamer in Nederland dat meer zichtbaarheid verdient. The Black Archives dook daarom in de archief om zijn werk zichtbaar te maken en beoogt in het kader van de pop-up expo 'Onze * Tori' meer van het werk van Zichem te hervinden en te laten zien.

Lees hieronder het juryrapport en bekijk het archiefmateriaal dat we van Frank Zichem terugvonden:

"De persoon die de jury heeft gekozen, heeft, voor zover wij konden nagaan niet eerder een prijs ontvangen in Nederland voor zijn indrukwekkende en consistente werk, ondanks dat hij een pionier is. Dit heeft mede ertoe geleid dat wij hem bovenaan de lijst hebben geplaatst, want de Black Achievement Award gaat ook over:  ‘zichtbaarheid en erkenning. De voorlopers de plaats geven in de Canon. De plaats die zij verdienen’.  
​
Hij is de eerste zwarte Nederlander die afstudeerde aan de Film Academie in Amsterdam in 1972. Wij hebben het over Frank Zichem.

Zijn oeuvre bestaat uit ruim 150 producties met een mix aan commercieel en eigen werk. Hij heeft documentaires en televisiedrama’s gemaakt. Vrijwel altijd koos hij voor sociale thema’s:  Portretten van werknemers in de metaalsector, over de werkdruk bij soapseries tot en met een portret van een vrouw die voor het eerst over haar concentratiekampverleden sprak. Zijn allereerste film maakte hij in 1971, de film Gebri Doro waarin hij de armoede, de bureaucratie en de corruptie in de Nederlandse kolonie waar hij geboren is aan de kaak stelde. Een opruiende film werd het genoemd, maar de jonge Zichem zei dat hij de realiteit weerspiegelde. "

Bekijk hier een interview met Zichem uit 1972 over zijn eerste film Gebri Doro waarin hij uitlegt waarom hij de film heeft gemaakt en dat het als "opruiend"  werd gezien.

"We noemen een paar opmerkelijke documentaires. In 1999 verschenen er twee over verzetsstrijder Anton de Kom en vakbondsleider Doedel die in de jaren ’30 vanwege zijn activiteiten door het koloniaal bewind in een psychiatrische inrichting werd opgesloten. In de serie Sibi Busi  uit 1990 en Bar’Puru in 2011 over de Binnenlandoorlog in Suriname legt hij wederom de wantoestanden bloot. Katibo Yeye, is in menig geheugen gegrift. Deze documentaire uit  2003 met wijlen Clarence Breeveld waarin de route van de tot slaaf gemaakten vanuit Ghana naar Suriname wordt gevolgd. Zij leren  Stephen Corsa kennen bij hun bezoek aan Fort Elmina in Ghana. De documentaire krijgt een historisch hoogtepunt op het moment dat Stephen Corsa voor het eerst een nazaat uit het binnenland van Suriname ontmoet en zij elkaar in dezelfde taal kunnen begroeten. Het Kromanti dat honderden jaren geleden is meegekomen en alle stormen heeft doorstaan, verbindt in deze film het verleden en het heden. " 

​Bekijk hieronder een fragment uit de film Katibo Yeye.

"In Papieren Nederlandertjes in 1974 volgt Zichem kinderen die naar Nederland vertrekken en hier worstelen met de ontdekking dat een Surinaamse Nederlander op papier niet gelijk staat aan een Nederlander hier. Tenslotte eindigen wij met Kon hesi baka, de Tv-serie, gebaseerd op het gelijknamig boek van Barnard, geproduceerd door Frank Zichem in 1974, de eerste serie op de Nederlandse TV waarin een zwart gezin centraal stond. Het oeuvre van Frank Zichem is gedurfd, tijdloos en van historische waarde, daarom heeft de jury gemeend hem in het kader van de Black Achievement Awards tijdens de Black Achievement Month 2018 te eren met een Oeuvreprijs."

Bekijk hieronder de film 'Papieren Nederlandertjes uit 1974:

Zichem in de krantenarchieven

We doken in de archieven om te kijken wat er nog over meneer Zichem te vinden was. We vonden onder meer een recensie van zijn eerste film 'Gebri Doro' uit de Volkskrant van 22 april 1972 getiteld 'Eerste Surinaamse speelfilm':

Discriminatie

In een artikel over spanningen in Haagse 'dancings',  dat is hoe clubs toen werden genoemd, schreef hij over de discriminatie waar hij te maken had. Er werd volgens Zichem vaak gevochten in de dancings, vaak ook door Surinamers. Volgens hem kwam dat niet ten goede van de beeldvorming over Surinamers en werkte het discriminatie in de hand. Op zoek naar nadere informatie over de 'papieren Nederlandertjes', de Surinaamse kinderen die werden gepest en gediscrimineerd in de Haagse Transvaalbuurt vonden we echter meer informatie over het racistisch 'spreidingsbeleid' maar ook verzet daartegen door o.a. de Landelijke Strijdorganisatie voor Surinamers (LOSON). In een volgend artikel schrijven we meer over de LOSON, de organisatie waar o.a. Andre Reeder en Ernestine Comvalius in actief waren.

Onze * Tori: voeg ook verhalen toe!

The Black Archives is op zoek naar bijzondere verhalen van Surinamers in Nederland! Het verhaal en de films van Frank Zichem zijn hier een goed voorbeeld van. We willen zo veel en zo snel mogelijk verhalen uit de eerste hand verzamelen en vastleggen voor volgende generaties, zodat ontbrekende puzzelstukken rondom de geschiedenis van Surinamers in Nederland niet verloren gaan.

Iedereen die zelf een bijzonder verhaal, documenten of foto's heeft roepen we op dit te delen. Maar ook verhalen van vrienden of familie zijn van harte welkom, bijvoorbeeld van een tante of oom, een opa of oma, of van anderen. De verhalen kunnen na de opening via de website worden gedeeld, per post of inde pop-up expositie zelf!