De 'grootse beschaving' van Baudet bevraagd

Opiniestuk van Mitchell Esajas

Er valt veel te zeggen over de verkiezingsuitslagen, de afgelopen dagen zag ik veel berichten van teleurstelling en shock voorbij komen, in het bijzonder over de overwinningsspeech van Forum voor Democratieleider (Fvd) Thierry Baudet.  Met klapperende oren heb ik de speech vol subtiele en minder subtiele referenties naar extreemrechtse ideologieën bekeken.  Een aantal dingen vielen mij erin op, vooral deze quotes:

"Zo staan we hier te elfder ure te midden van de brokstukken van wat de grootste en mooiste beschaving was die de wereld ooit heeft gekend, een beschaving die alle uithoeken van de wereld bestreek. Die vol zelfvertrouwen was, die de mooiste architectuur, de mooiste schilderkunst, de mooiste muziek heeft voortgebracht die ooit onder de sterrenhemel heeft bestaan. Ons land maakt onderdeel uit van die beschavingsfamilie. Maar net als al die andere landen van onze 'Boreale wereld' worden we kapot gemaakt door de mensen die ons juist zouden moeten beschermen.

"Wij zijn naar het front geroepen omdat het moet, omdat ons land ons nodig heeft. Wij zijn het product van 300.000 jaar evolutie. (...) Wij zijn dragers, wij zijn erfgenamen van de grootste beschaving die ooit heeft bestaan, wij dragen een unieke kracht. En enkele jaren van indoctrinatie van de media en het onderwijs kunnen dat nooit begraven. Iets dat in ons zit wat nooit kan worden afgepakt. En vandaag hebben we weer gekozen om te strijden."

De partij met de meeste stemmen en binnenkort dus de meeste zetels in de Eerste Kamer propageert openlijk theorieën van witte suprematie. Ik had zelf nooit van de term ‘boreaal’ gehoord en zocht het op. In een artikel van De Correspondent las ik dat het verwijst naar: “een belangrijke stichtingsmythe van Europees ultrarechts: de ‘arische’ en ‘polaire’ wortels van het Indo-Europese volk, de veronderstelde voorouders van de witte Europeanen. Prominente nazi’s als Heinrich Himmler meenden dat het arische ras uit een mythische noordelijke provincie stamde: ‘Hyperborea’.”

Foto: Thierry Baudet houdt overwinningsspeech (ANP) & print over rassendenken uit 'The Mismeasure of Man van S. Gould 1996

​
'Beschaving'
Het woord 'boreaal' kende ik nog niet,  de retoriek over een superieure Europese of 'Westerse beschaving' kwam mij echter maar al te bekend voor. De periode dat Nederland 'een beschaving' had die alle hoeken van de wereld bestreek was namelijk de periode dat Nederlandse politici en machthebbers het ook normaal vonden om mensen in al die andere hoeken van de wereld met veel geweld tot slaaf te maken, uit te buiten op plantages (in de Oost en de West) en in sommige gevallen bijna uit te roeien, denk aan de inheemse bevolking in het Caribische gebied. Uit recent onderzoek bleek dat de genocide op inheemsen zo een grote impact heeft gehad dat het heeft gedragen aan klimaatverandering. Dat is wat 'Europese beschaving' o.a. naar andere delen van de wereld met zich meebracht.

Momenteel doe ik met dr. Kwame Nimako en dr. Mano Delea onderzoek naar het debat in de Tweede Kamer over de afschaffing van de slavernij. Voor het onderzoek duik ik regelmatig in  de archieven van toenmalige Kamerleden in het Nationaal Archief in Den Haag. Nederland was een van de laatste landen die de slavernij in 1863 - op papier - afschafte in de kolonies in 'de West'. Een van de redenen was dat vele Kamerleden vonden dat zwarte mensen nog niet 'beschaafd' genoeg waren om in vrijheid te kunnen leven. De andere reden was dat plantage eigenaren een 'schadeloosstelling' eisten voor het verlies van hun 'eigendom'.

In het archief van de liberale staatsman Thorbecke vond ik pamfletten van voor- én tegenstanders van de afschaffing van de slavernij die de politieke beleidsvorming probeerde te beïnvloeden. Zo vond ik een pamflet "Over de beschaving van Negers" van F.W. Horstmann, een Nederlandse geneeskundige die zich in Paramaribo had gevestigd.  In het boekje deelde hij zijn beschouwingen over de manier waarop tot slaaf gemaakten 'beschaafd' konden worden om ze tot 'redelijke vrijheid' te brengen. Zowel onder voor- als tegenstanders was er een consensus dat zwarte mensen van nature minder 'beschaafd' waren ten opzichte van de grootste en verder ontwikkelde beschaving van vooral West- en Noord-Europese culturen. Duitse missionarissen werden ingescheept om de tot slaaf gemaakten 'zedelijkheid en beschaving' bij te brengen. Na de 'emancipatie' werden de vrijgelatenen verplicht om nog tien jaar verplicht onder 'Staatstoezicht' door te werken. Dit was de grootse Nederlandse 'beschaving'. In een brief van d.d. 26 juli 1942 aan de koning schreef de toenmalige minister van Koloniën Baud waarom Surinaamse tot slaaf gemaakten nog niet toe waren aan emancipatie:

"In de eerste plaats, omdat de Surinaamsche slaven nog in het algemeen staan op dien lagen trap van beschaving, bij welke geene aanstrenging, die de vervulling der gewone dierlijke behoeften te boven gaat, kan worden verwacht."

Kritiek op het koloniale 'beschavingsdiscours'
​ 
Antirevolutionair Tweede Kamerlid  W.R. van Hoëvell, de meest vooraanstaande en uitgesproken voorstander van afschaffing van de slavernij beschreef in zijn boek 'Slaven en Vrijen' de manier waarop dit systeem door andere Kamerleden en plantage eigenaren werd gelegitimeerd:

“De slavenhandel is niet zoo verschrikkelijk als men voorstelt; wij voeren menschen weg uit een onbeschaafd land, waar zij leven als dieren en elkander om eene kleinigheid doodslaan, en wij brengen hen over naar een ander land, om hen daar te stellen onder tucht en te verplaatsen in een toestand, grenzende aan beschaafdheid.” Doch hier heeft juist het tegenovergestelde plaats. Hier moedigt men den slavenhandel aan van een meer beschaafd naar een minder beschaafd land."

Het grootste Europa bewees Afrikanen een dienst door ze uit hun eigen land te verschepen en tot arbeid te dwingen op plantages in 'de Amerikas', zo redeneerde men vanuit de koloniale logica. Europa was groots, mooi, ontwikkeld en beschaafd dus andere volkeren konden - desnoods met geweld - beschaving worden bijgebracht. Dit denken werd door anti-koloniale denkers zoals Aime Cesaire in het boek 'Discourse on Colonialism' al bestreden. Hij schreef:

“What am I driving at? At this idea: that no one colonizes innocently, that no one colonizes with impunity either; that a nation which colonizes, that a civilization which justifies colonization—and therefore force—is already a sick civilization, a civilization which is morally diseased, which irresistibly, progressing from one consequence to another, one denial to another, calls for its Hitler, I mean its punishment.”

Cesaire schreef 'Discourse on Colonialism' vlak na de Tweede Wereldoorlog als een kritiek op het koloniale denken waarin het denken in Europa nog werd gedomineerd door het beeld dat Europese beschaving superieur zou zijn. Want als Europese mensen 'dragers van de grootste en mooiste beschaving die ooit zouden hebben bestaan' zou zijn, zoals Baudet oreerde, dan betekent het dat andere culturen per definitie minder mooi, minder ontwikkeld, minder groots ofwel inferieur zijn. Men houdt in Nederland graag vast aan de mythe van ‘witte onschuld’, dat Nederland het land van openheid, tolerantie en vrijheid is zoals Gloria Wekker in haar boek duidelijk maakte. Dit soort uitspraken en denkbeelden zijn diep geworteld zijn in het koloniale en rassendenken. En dit denken heeft haar sporen nagelaten in onze huidige samenleving, ook bij nazaten van gekoloniseerde mensen.
​

De geschiedenis blijft zich herhalen

Baudet lijkt in zijn populistische retoriek terug te willen naar deze ‘glorieuze’ tijd. Het trieste is dat de partij sprookjes verkoopt aan een groep mensen die zich bedreigd voelt en niet weet om te gaan met verandering in de samenleving en in de wereld. Ze leggen de schuld bij immigratie, bij de EU en wetenschappers die vaststellen dat het klimaat verandert en verlangen naar een tijd die nooit meer terug zal komen. Vorig jaar was de partij ook al in opspraak wegens uitspraken van lid Yernaz Ramautarsing die op basis van achtiende eeuwse rassentheorieën stelde dat Surinaamse mensen niet 'hyperintelligent' zijn en dat er een verschil in IQ tussen mensen zou zijn. Nanninga, inmiddels fractieleider van de FvD in Amsterdam reduceerde vluchtelingen die tijdens de oversteek hun leven verloren tot 'd*bb*rn*g*rs' en Baudet pleitte eerder al voor een Europa dat dominant blank zou moeten blijven. Ik schreef er toen ook al een opiniestuk over: "De geschiedenis blijft zich herhalen, zonder sterk anti-racistisch geluid zal wit links blijven falen".

Een week voor de provinciale verkiezingen was de samenleving nog in de greep van de extreem-rechtse en islamofobe aanslag op moskeebezoekers in Christchurch. Twee dagen voor de verkiezingen was FvD de enige partij die ondanks de schietpartij in Utrecht de campagne doorzette. Dat FvD ondanks - of wellicht zelfs dankzij -  dit alles als grootste partij uit de bus is gekomen voor de Provinciale Staten laat zien dat er nog veel werk aan de winkel is om een goed alternatief te bieden voor de rechts-extremistische en populistische retoriek van FvD.

Wat me, los van de enorme winst van extreemrechts, ook zorgen baart is het gebrek aan kritische reacties op deze speech en overduidelijk extreem-rechtse retoriek in de media en politiek. Het zou onacceptabel moeten zijn dat politici dit soort uitspraken doen maar ik heb nog geen enkel serieus weerwoord gehoord van een politiek leider van een mainstream partij. In diverse media zijn er enkele kritische artikelen verschenen over de speech van Baudet maar de partij kreeg vooral nog steeds veel gratis reclame. Partijen die openlijk de superioriteit van de Westerse cultuur propageren, de journalistiek verdacht maken en de wetenschap schofferen moeten we niet feliciteren maar keihard confronteren. Het is tijd om wakker te worden, schreef columnist Asha ten Broeke, een van de weinigen in de media die wel stelling nam.

Het afgelopen najaar hebben we al aan den lijve ondervonden wat de gevolgen kunnen zijn van extreemrechtse groepen die zich steeds vrijer voelen in Nederland met het geweld dat tegen vreedzame demonstranten werd gebruikt. Ik hoor en lees reacties van mensen, ook kinderen, die zich steeds minder veilig voelen in hun land, dat is tragisch. Ik vraag me af hoe we het tij kunnen keren en heb het antwoord niet, maar iets dat vast staat is dat stil zitten geen optie is.

​Wat kunnen we doen?

1. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat er tijdens de volgende Tweede Kamerverkiezingen voldoende tegenmacht, ook vanuit de zwarte gemeenschappen komt? Simone Sims heeft een oproep gedaan om vanuit #VoteForwardNL nu al te beginnen met nadenken over manieren om voor betere representatie te zorgen in het parlement.
2. As. zaterdag 23 maart 2019 is de grote antiracisme demonstratie in Amsterdam Demonstratie: samen tegen racisme. Een mars gaat de problemen niet oplossen maar is wel een moment om solidariteit te tonen, bij elkaar te komen en te laten zien dat er een grote groep staat voor een gelijkwaardige samenleving. Zeker in deze tijd is het belangrijk om niet alleen voor je eigen issues op te komen maar de handen in een te slaan.
3. Nu we weten hoeveel mensen openlijk extreemrechtse partijen steunen is het nog belangrijker om ‘safe spaces’ kunnen hebben waar we ideeën kunnen uitwisselen en gewoon kunnen zijn. Bij The Black Archives willen we zo een plek zijn en blijven. De komende maand volgen er weer wat mooie activiteiten, dus blijf ons supporten. Een donatie is altijd welkom ;)
4. Practice self-care, zet ook de TV en social media even uit, niet om je kop in het zand te steken maar gewoon voor je eigen (mentale) gezondheid, dat mag en is nodig. Bekijk hier de minidocumentaire 'Zelfzorg voor activisten'  van Robin Ramos.

Minidocu: zelfzorg voor activisten

In het najaar van 2018 is er veel gebeurd rondom het activisme tegen zwarte piet en tegen racisme. We hebben kunnen zien hoe vreedzame demonstranten van KOZP werden bedreigd en belaagd door (extreemrechtse) voorstanders van zwarte piet. Het demonstratierecht is op vele plekken weer geschonden. Op vrijdag 14 december organiseerden The Black Archives / New Urban Collective en Nederland Wordt Beter een avond over self-care en mediaframing.

Omdat het voor velen (emotioneel) intense weken waren hadden we dr. Aminata Cairo en dr. Glenn Helberg uitgenodigd om tips te delen over 'self care', hoe je toch in balans kan blijven onder deze omstandigheden. De boodschap van dr. Helberg was dat we kracht kunnen putten uit de verhalen van onze voorouder. Een ieder werd uitgenodigd om een kaarsje te brand voor zij die ons voor zijn gegaan. Bekijk hieronder de minidocu van Robin Ramos: