De strijd van Lumumba, de Huiswouds en Pan-Afrikanisme

Op 17 januari 2018 is het precies 57 jaar geleden dat de Congolese vrijheiddstrijder Patrice Lumumba werd vermoord.  Patrice Lumumba was één van de veelbelovende antikoloniale leiders die voortkwam uit de dekolonisatie golf in de jaren '50 en '60 op het Afrikaanse continent. In 1958 richtte Lumumba de Congolese National Movement (Mouvement National Congolais; MNC) op waarmee hij vocht voor de onafhankelijkheid van Congo dat nog een Belgische kolonie was. Koning Leopold van België had de Congo tot zijn persoonlijke bezit verklaart en een van de meest gewelddadige koloniale systemen ingevoerd dat tussen 1880 en 1910 tenminste 10 miljoen Congolezen het leven had gekost. 

Lumumba werd na een intense onafhankelijkheidsstrijd, dat toen nog een Belgische kolonie was, de eerste premier van de Republiek Congo. Op 20 juni 1960 was de Belgische koning Boudewijn in Congo om de onafhankelijkheid te officieel te 'overhandigen', Lumumba had geen toestemming gekregen om te spreken. Hij onderbrak echter de toesprak van de koning en gaf zelf een legendarische en krachtige speech waarin hij zich zeer kritisch uitliet over de voormalige kolonisatoren. De speech staat bekend als de "Bloed en Vuur" speech, lees en bekijk hieronder de speech:

"Dit was ons lot gedurende tachtig jaar koloniaal regime, onze wonden zijn nog te vers en te pijnlijk om ze uit ons geheugen weg te wissen. Wij hebben dwangarbeid gekend in ruil voor lonen die veel te laag waren om voldoende te kunnen eten, ons waardig te kleden of te wonen of om onze kinderen als dierbaren te kunnen opvoeden.

Wij hebben spot, beledigingen, slagen gekend die we ‘s ochtends, ‘s middags en ‘s avonds moesten ondergaan, omdat wij 'negers' waren. Wij zijn getuige geweest van het afschuwelijke lijden van degenen die veroordeeld waren voor hun politieke standpunten of godsdienstige overtuigingen: verbannen in hun eigen land was hun lot nog slechter dan de dood." (...)
​
"Samen zullen wij sociale rechtvaardigheid vestigen en ervoor zorgen dat iedereen een rechtvaardige vergoeding voor zijn arbeid ontvangt. Wij zullen de wereld tonen wat de zwarte man kan realiseren wanneer hij in vrijheid kan werken, en wij zullen van Congo het stralend voorbeeld voor heel Afrika maken."

​Deze speech werd hem niet in dank afgenomen door de (neo)koloniale autoriteiten. Hij werd als een gevaar voor de gevestigde orde gezien. Vele Westerse entiteiten hadden, en hebben vandaag de dag nog steeds, belangen in het grondstoffen rijke Congo. Lumumba werd binnen een jaar, onder druk van neokoloniale machten, vermoord. Bekijk de documentaire "The Assissination of Patrice Lumumba":

​
De Huiswouds, Pan-Afrikanisme en Lumumba 
In de expositie Zwart en Revolutionair is te lezen dat de laatste activiteit waar Otto Huiswoud zich mee bezig hield, voor hij zelf in 1961 overleed, een actie rondom de moord op Lumumba was. Reeds in 1931 schreef Otto Huiswoud in The Negro Worker een kort artikel getiteld "The Congo Uprising" over een opstand tegen de koloniale autoriteiten. Hij schreef:

"Once again revolt is sweeping the Belgian Congo. In 1925, again in 1928 the revolt of the native masses was ruthlessly drowned in b lood by Belgian imperialism. But despite the slaughter, the terrible oppression of the native masses of the Congo has once more for ced them into revolt. (...) The Belgian imperialists are trying their best to crush the rising tide of rebellion, but the revolts of the native masses in Africa today have far greater possibilities of success than ever before."

De Huiswouds probeerden in de jaren '30 middels het krantje The Negro Worker en de International Trade Union Committee of Negro Workers (International Trade Union Committe of Negro Workers) zwarte mensen in de diaspora en in het continent te mobiliseren voor een anti-koloniale en anti-imperialistische revolutie.  In die zin waren ze onderdeel van een vroege pan-Afrikaanse beweging, een beweging die het gezamenlijke belang van mensen van Afrikaanse herkomst inzag. Vanuit de Pan-Afrikaanse visie wisten ze een netwerk op te bouwen van zwarte activisten, intellectuelen en leiders in Noord-Amerika, het Caribsich gebied, Europe en het Afrikaanse continent. Toen de dekolonisatiegold in de jaren '50 en '60 op gang kwam volgden de Huiswouds de ontwikkelingen op de voet. Zo werd er in het krantje dat er in de jaren '50 vanuit Vereniging Ons Suriname, de Koerier, onder leiding van Otto Huiswoud geschreven over de onafhankelijkheid van Ghana, Marokko en de strijd tegen apartheid in Zuid-Afrika. Hermie onderhield in deze periode nauw contact met de Afro-Amerikaanse dichter Langston Hughes. Hughes schreef een prachtig gedicht over Lumumba getiteld "Lumumba's Grave". Het gedicht is in de expositie in een werk van kunstenaar Raul Balai te lezen.

Is Pan-Afrikanisme nog relevant?
 Vanaf het begin van de 20e eeuw waren zwarte activisten wereldwijd verbonden via het Pan-Afrikanisme. Velen, zoals Hermina en Otto Huiswoud, die zich identificeerden met het Pan-Afrikanisme  sympathiseerden ook met het communisme of socialistische ideologieën. Is dit in de 21e eeuw nog relevant? Wat kunnen we van deze geschiedenis leren anno 2018 waarin de meeste Afrikaanse en Caribische landen onafhankelijkheid hebben verworven maar nog met grote economische en politieke problemen kampen? Hoe zit het met de verbinding tussen mensen uit de Afrikaanse diaspora in de Nederlandse context? Is er voldoende verbinding of is men vooral gericht op de eigen groep van herkomst? In de week van 22 januari gaan we in gesprek over Pan-Afrikanisme tijdens enkele evenementen:

• 23 januari: Runoko Rashidi over Pan-Afrikanisme en de geschiedenis van de Moren
• 27 januari: Dr. Hakim Adi, schrijver van het boek Pan-Africanism and Communism en een panel met enkele 
• 28

Op 17 januari organiseert de actiegroep Hand in Hand in België de actie "Dekoloniseer mijn stad" om de straten in het land te dekoloniseren:

"Voor Hand in Hand is er een direct verband tussen structureel racisme en kolonialisme. De eeuwenlange uitbuiting door de koloniale mogendheden heeft nog steeds nefaste gevolgen voor de machtsverhoudingen in de wereld.

De grootschalige propaganda die deze uitbuiting goedpraatte door de gekoloniseerden te ontmenselijken (vaak letterlijk door er slaven van te maken) werkt nog steeds door in allerlei racistische denkbeelden en vooroordelen over de "andere", of ze nu in het Globale Zuiden wonen of in Europa.

Deze koloniale machtsverhoudingen én denkbeelden zijn een belangrijke oorzaak van het huidige structurele racisme in onze samenleving. Ze creëren nog steeds een onderklasse van mensen die ongelijk behandeld worden omwille van hun huidskleur of afkomst. Zowel in de dagelijkse omgang als op het vlak van wonen, werken, onderwijs, enz. (...)

De propaganda voor het koloniale systeem werd onder meer ondersteund via vele koloniale standbeelden en straatnamen. Zij monopoliseren de publieke ruimte in het discours over het koloniale verleden en verheerlijken de kolonisatoren als helden.

Het is meer dan tijd om dit straatbeeld te dekoloniseren en de stemmen laten horen van mensen en organisaties met een migratie-achtergrond. Tijd om met ons allen in het reine te komen met het koloniaal verleden. En ook tijd om samen onze verantwoordelijkheid op te nemen."

• Teken hun petitie en volg de actie via hun Facebook pagina.
• Op 26 januari vind er een evenement plaats over de verkiezingen en de politieke situatie in Congo. 

Wil je meer weten over Lumumba? Check dan deze artikelen:

• Patrice Lumumba: the most important assassination of the 20th century​
• De speech die Patrice Lumumba zijn leven kostte (VIDEO)
• The Life and Assissination of Patrice Lumumba
• De Congolese Holocaust en de Koning Leopold II, de Belgische Hitler
• 50 jaar Congo: de historische speech van Lumumba
• When you kill ten million Africans you aren't called 'Hitler'