Blijf Thuis! Akwasi neemt je met ‘Sankofa’ mee op reis naar de verborgen geschiedenis van Ghana

Tekst: Leonie Nuaku,  Tyneisha van Veltum en Mitchell Esajas

​Het zijn uitzonderlijke tijden. Vanwege de Coronacrisis ligt het culturele leven zo goed als stil. Musea, theaters, bioscopen, bars en restaurants zijn gesloten. Ook wij hebben de deuren moeten sluiten. Juist in een tijd waarin de maatschappij voor een groot deel tot stilstand is gekomen is kunst en cultuur belangrijk. Het geeft ons de kans om tot nieuwe inzichten te komen en te leren van andere culturen. Het geeft ons de kans om te reizen ondanks het feit dat we thuis moeten blijven. Op maandag 30 maart gingen we via Instagram live in gesprek met Akwasi die temidden van de Corona crisis zijn nieuwe album ‘Sankofa’ dropte. Het is een sterk album met - zoals we van Akwasi gewend zijn - scherpe teksten maar wel op door Ghanese muziekcultuur geïnspireerde ritmes. We vroegen Akwasi naar de verhalen achter enkele lines.

Sankofa ‘Ga terug en haal het’
​
Om het album op te nemen ging Akwasi terug naar zijn roots. De afgelopen jaren ging Akwasi elk jaar naar Ghana voor een documentaire die hij binnenkort hoopt te publiceren. De documentaire gaat over hoe het is ‘om geboren en getogen te zijn hier in Nederland maar roots over zee te hebben’. Afgelopen jaar besloot hij weer naar Ghana te gaan en zichzelf uit te dagen door elke dag een track op te nemen. Hij maakte meer dan 30 tracks, uiteindelijk kwamen er 15 terecht op het nieuwe album ‘Sankofa’. Sankofa is niet zomaar een naam. Het is een belangrijk begrip in de Ghanese Ashanti cultuur en de Afrikaanse diaspora, het betekent ‘go back and get it’ en reflecteert het idee dat je inspiratie uit je cultuur en geschiedenis kan halen voor een betere toekomst. De inspiratie is op elke track wel te voelen.

Ghaneze helden: Kwame Nkrumah en Yaa Asantewaa

Akwasi staat bekend om zijn maatschappelijk relevante en inhoudelijke lyrics, die reputatie houdt hij op ‘Sankofa’ in stand. De reizen terug naar zijn roots zijn te merken in de verborgen zwarte geschiedenis op enkele tracks. In het nummer ‘Sankofa’ rapt Akwasi het volgende:

"Mo ninia mo ninia (iedereen, iedereen)
Mi se bra ne sankofa (ik zei, ga terug en haal het)
Wo se bra sankofa (je zei, ga terug en haal het)
Mi ye abrotjie bema (Ik ben een jonge mannelijke buitenlander)
Min ye kwadom to bema (Ik ben geen verspilling van ruimte)
Man like kwame nkrumah (Ik heb geleerd van Kwame Nkrumah)
Woman like yaa asantewaa (Ik heb geleerd van Yaa Asantewaa)"

Wie was Yaa Asantewaa?
Yaa Asantewaa (17 oktober 1840 - 17 oktober 1921) was een koningin in het koninkrijk van de Ashanti in het huidige Ghana. Toen de Britten het huidige Ghana wilden koloniseren en de Gouden Stoel, het symbool van de Ashanti, opeisten, werd ze in 1900 Asantewaa benoemd tot leider van de opstand tegen de Britten. In een befaamde speech daagde ze Ashanti chiefs uit om de strijd aan te gaan en riep ze vrouwen op om tegen de Britten te vechten:

“Now I see that some of you fear to go forward to fight for our king…in the brave days of Osei Tutu, Okomfo Anokye, and Opoku Ware, chiefs would not sit down to see their king to be taken away without firing a shot. No European could have dared speak to chiefs of Asante in the way the governor spoke to you this morning. Is it true that the bravery of Asante is no more? I cannot believe it. It cannot be! I must say this: if you, the men of Asante will not go forward, then we will. We, the women, will. I shall call upon my fellow women. We will fight! We will fight till the last of us falls in the battlefields.” 

Yaa Asantewaa leidde een leger van ca. 5.000 soldaten in de oorlog om de Gouden stoel die ze helaas verloor. Ze schreef echter geschiedenis als de enigste vrouwelijke leider die een dergelijke positie kreeg in het koninkrijk van de Ashanti en werd een symbool voor de Ghaneze vrijheidsstrijders. 

• Boekentip: Artiest Fuse ODG (bekend van Azonto) schreef een kinderboek over Yaa Asantewaa, klik hier voor meer info.

​

Wie was Kwame Nkrumah?
​
Kwame Nkrumah was een politiek activist, auteur en de eerste president van de onafhankelijke republiek Ghana. Tijdens zijn opleidingen in de Verenigde Staten en London kwam Nkrumah in contact met Caribische, Afro-Amerikaanse en andere Afrikaanse studenten en denkers die zich inzetten voor de strijd tegen kolonialisme en imperialisme. Zo speelde Nkrumah een belangrijke rol in het organiseren van het Pan-Afrikaanse congres waar ook andere activisten en denkers uit de Afrikaanse diaspora aanwezig waren zoals. W.E.B. DuBois, George Padmore en Yomo Kenyatta. Nkrumah was een groot voorvechter van het idee van Pan-Afrikanisme. Na een jarenlange strijd werd hij president van het eerste Afrikaanse land dat na de Tweede Wereldoorlog onafhankelijk werd. Zo zei hij in een speech: "Our independence is meaningless unless it is linked up with the total liberation of Africa”. 

Nkrumah was een groot bron van inspiratie voor vrijheidsstrijders in de Afrikaanse diaspora en andere landen die voor onafhankelijkheid vochten, ook voor leden van vereniging Ons Suriname zoals Otto Huiswoud. In The Black Archives vonden we diverse eerste edities van enkele boeken van Nkrumah zoals zijn autobiografie, ‘Dark Days in Ghana’ en ‘Class Struggle in Africa’.

• Docutip: wil je meer weten? Bekijk hier een docu over Nkrumah:

​Wie was Marcus Garvey?
Een derde historische figuur die Akwasi op de track noemt is Marcus Garvey. De Jamaicaan Garvey was oprichter van de Universal Negro Improvement Association (UNIA) en wordt gezien als een van de grondleggers van het pan-Afrikanisme. Garvey’s stelde dat er wellicht emancipatie van de slavernij had plaatsgevonden maar dat zwarte mensen mentaal nog in slavernij verkeerde. Daarom moesten ze zich in hun cultuur en geschiedenis verdiepen om zich mentaal te bevrijden ‘emancipate yourselves from mental slavery, none but ourselves can free our minds’. Ze moesten eigen bedrijven opstarten, zo zetten ze de ‘Black Star Line’ op, een handelsmaatschappij gericht op handel tussen de Afrikaanse diaspora. En uiteindelijk geloofde hij dat zwarte mensen terug moesten keren naar hun ‘moederland Afrika’ om hun eigen naties te stichten. De UNIA groeide uit tot de grootste zwarte emancipatie beweging in de geschiedenis dat een grote impact had op vele bekende Afrikaanse mensen zoals Malcolm X en Kwame Nkrumah. De zwarte ster op de vlag van Ghana is bijvoorbeeld een referentie naar de Black Star Line en de pan-Afrikaanse filosofie van Garvey. Kennelijk was Garvey ook een bron van inspiratie voor Akwasi:
​
“Dit is één van de belangrijkste boeken die jij net vasthield! Jouw versie is zo clean, mijne is helemaal gerafeld. Dat is gewoon de black person manual! Ik ben wel blij dat ik dat op tijd heb gelezen vroeger. Het heeft me ook echt heel veel gegeven.”

• Download hier Marcus Garvey's - Message to the People, a course in African Philosophy
• Check hier de blog 'het historische debat tussen Garvey en Huiswoud nog steeds relevant
  

De Ghanees-Surinaamse connectie via de Marrons

​Op het nummer ‘Odo’ is de Surinaamse zanger Kenny B te horen en vindt er een bijzondere kruisbestuiving plaats. Door in verschillende talen, Twi (Ghanees), Nederlands en Aucaans, te zingen en rappen laten Akwasi en Kenny B de vervlochten geschiedenissen van Ghana, Nederland en Suriname horen en voelen. De titel van het nummer ‘Odo’ betekent in het Sranantongo ‘gezegde’ maar heeft in het Twi weer een andere betekenis. “‘Odo ye mi love’ betekent mijn schatje is mijn liefde.” zei Akwasi. De die Kenny B in het Aucaans zingt heeft een andere betekenis in Suriname dan in het Twi:

“A mi niem na mi kaai (het is de naam die ik noem)
Mi kaai a samma sannie. (Ik kan je niet claimen, want je bent van ons)
Odo, odo, odo, odo, odo, (liefje, liefje, liefje, liefde)”

Hoewel Kenny in het Aucaans zingt lijkt het verdacht veel op Twi, Akwasi zei:

“Bij het refrein als hij zegt “a mi niem na mi kaai, mi kaai a samma sannie”. A mi niem na mi kaai betekent in het Ghanees ook weer iets anders. Dus de talen zijn gewoon neven en nichten. Ze zijn gewoon achterfamilie.” 
​
Waar komen deze gelijkenissen vandaan? De West Indische Compagnie (W.I.C.) veroverde in 1637 fort Elmina op de Portugezen, een fort dat werd gebruikt voor de handel in goud en tot slaaf gemaakte Afrikanen, in het huidige Ghana. Een aanzienlijk aantal slaaf gemaakten die met geweld naar Suriname werden verscheept kwamen dus uit de regio rond Elmina. De gelijkenissen in de taal van de Aucaners en het Twi tonen deze historische verbinding aan.

De Aucaners zijn een van de stammen die zijn ontstaan onder Afrikanen die aan het geweld op de Surinaamse plantages wisten te ontsnappen door hun eigen leefgemeenschappen in de bossen van Suriname startten. Deze mensen staan bekend als Marrons of buskondresma (mensen van het bos). In hun autonome gemeenschappen, ver weg van de plantages, waren ze in staat om veel van de taal, cultuur en tradities die waren meegenomen uit Afrika in stand te houden. Marrons waren de verzetshelden uit de periode van de slavernij.

In de documentaire ‘Katibo yeye’ van Frank Zichem wordt de route van slaaf gemaakten van Ghana naar Suriname gevolgd. De documentaire heeft een hoogtepunt op het moment dat een persoon uit Ghana naar het binnenland van Suriname reist en een gesprek kan voeren met een nakomeling van de weggelopen slaaf gemaakten: 

Thuis in Nederland
Akwasi neemt ons op het album mee naar Ghana en maakt een uitstapje naar Suriname maar maakt ook duidelijk zijn plek in Nederland te claimen. Met trots draagt hij zijn Ghaneze roots uit, op de cover staat hij geportreerd als een Afrikaanse koning in een traditioneel gewaad van de Ashanti. Die trots die Akwasi op zijn roots uitstraalt en toont de verandering in de Nederlandse hiphopscene en de ‘urban cultuur’ want dat was wel eens anders. Op de track Sankofa zegt Akwasi: 

“Dat is jullie allemaal. Ik ging naar mijn eigen land
Want iemand zei: “ga naar je eigen land!"
Business class naar eigen land, maar voel me soms gast in eigen land, van Ghana naar Nederland, ik kom uit Ghana en Nederland!
En ik ben in touch met mn roots; noem me geen bokoe
Weet je dan niet we zijn fam? en de love is beacoup!
Wees trots op wie je bent, ik hoor je niet, gebruik je stem”

Er was namelijk een tijd dat dat heel anders was en dat vele Ghanezen en andere Afrikanen zich schaamden voor hun cultuur en achtergrond. Door Surinamers werden ze ‘bokoe’ - Sranantongo voor gedroogde vis - genoemd. Tijdens de Instagram livesessie zei hij:

“Ik weet nog een keer dat ik met Skepta in gesprek was, hij komt uit Londen maar hij komt uit Nigeria. Vroeger was het niet cool om Nigeriaans te zijn. Voor mij was het vroeger ook niet cool om Ghanees te zijn en niet alleen voor mij maar voor veel mensen. Ik was niet doof, als je het woord “bokoe” hoorde, mijn knokkels werden gewoon batjauw. Daarom vond ik het ook belangrijk om te laten zien waarom we doen wat we doen.”

De line ‘ga naar je eigen land’ refereert naar de een reactie die Akwasi in de Sinterklaasperiode van een wit persoon ontving omdat hij zich had uitgesproken tegen zwarte piet. Toevallig vloog hij kort erna ‘terug naar eigen lang’ om zijn album op te nemen. Gelukkig keerde hij terug met een juweel van een album waarin hij zijn plek als Ghanese-Nederlander in de hiphop stevig neerzet. Een album vol verborgen zwarte geschiedenissen maar ook vol nummers over universele thema’s zoals de liefde (Sweety, Juweel, Stew), vaderschap (Paraplu) en de menselijke basisbehoefte om geluk te ervaren (Je Bent Nodig, Geluk Is Gratis) en stelt ons in deze turbulente tijden van de Coronacrisis gerust de bemoedigende woorden en goede vibe op het nummer ‘Het Komt Goed / Palmwine’: ‘Het komt goed, ook al zit het tegen vandaag en ook al is je money echt laag’

• Stream Sankofa via Spotify!