"Eerherstel voor Anton de Kom is nog steeds nodig"

Ernestine Comvalius (65) is directrice van het Bijlmer Parktheater, maar zij is ook een is een activiste van het eerste uur. Zij was in de jaren ’70-’90 actief bij de organisatie Landelijk Overleg van Surinaamse Organisaties in Nederland (LOSON). In 1988 zetten zij een petitie op en later voerden zij een vreedzaam protest voor eerherstel voor Anton de Kom (22 februari 1898 - 29 april 1945). 32 jaar later wordt er op zijn verjaardag, 22 februari 2020, een evenement bij The Black Archive ter gedachtenis aan Anton de Kom waarbij een nieuwe editie van zijn boek ‘Wij Slaven van Suriname’ wordt gepresenteerd.

Tekst: Leonie Nuaku & Tyneisha van Veltum (stagiaires mediaredactie)

Anton de Kom was een verzetsstrijder, schrijver en nationalist. Ernestine Comvalius leerde zijn werk kennen door zelf op onderzoek uit te gaan. Toen ze  op de middelbare school zat leerde zij niets over de verzetsstrijder. Zij zegt hierover; ‘’Ik wilde eens een keer een spreekbeurt houden over mijn land Suriname en over de taal; Sranantongo. Ik kan mij herinneren dat de leraar spottend lachte en zei ‘dat is toch geen taal, dat is toch taki taki.’ Dat zijn de dingen die ik me kan herinneren. Zo’n geschiedenisleraar beseft niet dat hij iets in jou plant. Bij de één is het een gevoel van minderwaardigheid. In mijn geval was het een gevoel van ‘hier kom ik tegen in opstand, dit neem ik niet zomaar aan.’

Door in de jaren 80 zelf op onderzoek uit te gaan leerde zij meer over De Kom. Comvalius ging samen met andere leden van de LOSON naar het IISG (Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis). ‘’We zaten daar in onze vrije tijd kranten door te nemen van de tijd dat Anton nog leefde. Alles wat wij vonden gingen we lezen. Wij hadden werkgroep gesprekken waar wij deze informatie bespraken met elkaar.’’
Doordat De Kom naast zijn strijd tegen het kolonialisme in Suriname ook in Nederland heeft gestreden tegen de nazi’s en tegen fascisme is hij voor Ernestine een voorbeeld, ‘’maar hij is vooral een verbinder omdat hij Suriname en Nederland verbond met elkaar. Hij is hier gestorven voor de vrijheid van dit land.”

Over de petitie

In 1973 werd de LOSON opgericht, in de jaren 80 hebben zij de naam veranderd naar Surinaamse Arbeiders en Werkers Organisatie (SAWO). Zij besloten in 1988 een petitie op te zetten om eerherstel op te eisen voor De Kom. Samen met o.a. Roy Wijks zat ze in een commissie die een motie indiende om een plein naar Anton de Kom te vernoemen. Over de petitie zei Comvalius het volgende;

‘’In de vergadering kan het zijn dat wij dachten; wij moeten een statement maken. Anton de Kom moet zijn eerherstel krijgen. En een petitie was een goede manier om ook aandacht van de pers te krijgen want we hadden toen geen internet en sociale media. Je was afhankelijk van de radio en kranten dus je moest manieren vinden om gezien te worden.’’

Het resultaat van de petitie was veelbelovend. Anton de Kom werd bekender en er werd een plein naar hem vernoemd in Amsterdam Zuidoost bij het huidige station Bullewijk. Het doel was echter nog niet behaald, er was immers nog geen officieel eerherstel voor De Kom gekomen. Het onrecht wat hem is aangedaan als Surinamer in zijn eigen land, dat moet nog rechtgezet worden.

Verbannen uit eigen land
In de jaren ‘30 was Nederland nog de koloniale heerser over Suriname. De Kom werd door de geheime dienst in de gaten gehouden vanwege zijn connecties met communistische bewegingen in Nederland. Toen hij in het begin van de jaren ’30 weer naar Suriname vertrok werd het hem dan ook moeilijk gemaakt om openbare vergaderingen en lezingen organiseren. De koloniale autoriteiten zagen hem als ‘staatsgevaarlijk’. Daarom richtte hij op zijn erf een adviesbureau op waar arbeiders terecht konden voor advies over hun problemen. Over hoe ze keihard moesten werken of zelfs mishandeld werden. De Kom luisterde naar hen en bracht hun klachten over naar het gouvernement.

De aanhang van De Kom groeide, dit werd als een gevaar gezien door  de koloniale heersers. Na enige tijd werd Anton gearresteerd en vastgezet in Fort Zeelandia. Aanhangers  van Anton protesteerden massaal om zijn vrijlating op te eisen. Op dinsdag 7 februari 1933 – ‘zwarte dinsdag’ liep een protest uit de hand toen de gouverneur de opdracht gaf om in te grijpen. De politie schoot met scherp op de massa, hierbij kwamen twee mensen om en raakten tientallen mensen gewond. De Kom werd gehaast gedeporteerd naar Nederland. Hij werd verbannen uit zijn eigen land.

‘’Zoals de Nederlandse regering spijt moet betuigen voor slavernij, moeten zij spijt betuigen voor wat zij hebben gedaan tegen Anton. Zij zijn ervoor verantwoordelijk. Hij was weggestuurd als opruier terwijl hij opkwam voor zijn volk. Eerherstel voor Anton de Kom is nog steeds nodig’’ zei Ernestine Comvalius.

In Nederland sloot De Kom zich tijdens de Tweede Wereldoorlog aan bij het verzet. Dat eerherstel is er maar er is nog een lange weg te gaan. ‘’In Suriname is er geen eerherstel. We hebben acties gevoerd, we hebben er aandacht voor gevraagd en wij zijn naar het kabinet geweest maar het eerherstel is er nog steeds niet. Nederland vindt het verschrikkelijk moeilijk om alle wandaden die ze hebben gepleegd te onderkennen.’’

​Activisme
Comvalius ziet zichzelf niet meer als een activist. Zij doet het binnen haar werk in de culturele sector en respecteert het activisme als geen ander omdat zij daar vandaan komt. Ze zei hierover: ‘’zonder activisme wordt de wereld niet opgeschud. Komen de onrechtvaardigheden onvoldoende aan het licht en worden wij niet wakker gehouden. Dus wij hebben elkaar nodig maar ik ben nu in een andere fase en zit ook op een andere stoel.’’

In de volgende blog over ‘Verborgen Geschiedenis’ schrijven we over het interview met Roy Wijks, die ook actief was binnen de LOSON, het boek “Anton de Kom: Zijn Strijd en Ideeën” en het Anton de Kom monument! Op zaterdag 22 februari 2020 organiseert The Black Archives i.s.m. vereniging Ons Suriname 'Memre Anton de Kom, Herdenk Anton de Kom' en wordt de nieuwe editie van zijn boek 'Wij Slaven van Suriname' gepresenteerd!

Met dank aan Ernestine Comvalius, Andre Reeder en Roy Wijks voor het interview en de foto's.