Leo Lashley: een Surinaamse verzetsheld die Joodse mensen hielp onderduiken, maar vervolgens zelf werd gediscrimineerd

Grote aantallen Surinamers, Caribische mensen, Afro-Amerikanen en mensen uit Europese kolonies vochten tegen fascisme tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hun verhalen blijven echter vaak onderbelicht in boeken, films en herdenkingen. Samen met De Correspondent publiceerden we het artikel "Duizenden zwarte soldaten hebben Europa bevrijd, maar hun gezichten zien we amper als we de oorlog herdenken". In de collectie van vereniging Ons Suriname vonden we het bijzondere verhaal van Leo Lashley, een Surinaamse oogarts die zich aansloot bij het verzet maar na de oorlog zelf werd gediscrimineerd.

Leo Lashley was actief bij de V.O.S.-afdeling in Rotterdam. Hij werd in 1903 in Nieuw Nickerie in Suriname geboren. Als jongeman emigreerde hij naar Nederland om Geneeskunde te studeren. In 1930 promoveerde hij in de oogheelkunde. Kort daarna trad hij in het huwelijk om zich vervolgens, met zijn gezin, in Rotterdam als oogarts te vestigen.

Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak was Leo Lashley voorzitter van de Rotterdamse artsenvereniging. Vanuit die functie protesteerde hij in 1942 tegen de oprichting van de nazistische Artsenkamer. Daarnaast nam hij deel aan het verzet door mensen aan onderduikadressen te helpen. Lashley was strenggelovig en ging elke zondag naar de kerk op het Breeplein in Rotterdam. Deze kerk bood een onderduikplek aan drie Joodse gezinnen. Toen een van de ondergedoken vrouwen zwanger raakte, was Lashley de enige arts die bereid was te helpen. Door zich in de avonduren in te lezen in de verloskunde hielp hij in 1944 bij de geheime bevalling van baby Emile. Nadat Lashley enkele keren gearresteerd werd, dook hij onder tot de oorlog voorbij was.

Na de oorlog bleef Leo Lashley actief in het Surinaamse verenigingsleven en in de stad Rotterdam. Hij verliet Nederland echter vanwege racisme en discriminatie. In een geheim rapport van de Binnenlandse Veiligheids Dienst (BVD) stond de volgende passage:

“Onmiddellijk na de bevrijding vervulde hij bij de opbouw van het gemeentebestuur alhier een zeer vooraanstaande functie. Daar hij kleurling is, zou hij in zekere mate uit deze functie zijn gewerkt, wat hem ten zeerste heeft gegriefd” is te lezen in rapporten van de Binnenlandse Veiligheidsdienst.

Na de oorlog werd hij redacteur van het blad' Nieuw Suriname'. In 1947 was Leo Lashley namens V.O.S. bestuurslid van de Federatie van Surinaamsche Vereenigingen. Een jaar later vertrok hij naar Curaçao waar hij als redacteur actief was voor het blad El Dorado. In de fotocollectie van het Nationaal Archief vonden we een foto uit juli 1946 met als beschrijving: "Diner Surinaamse delegatie met vereniging "Ons Suriname". Wie weet wie de andere personen op deze foto zijn en waarom ze bijelkaar kwamen?

Het verhaal van Leo Lashley kreeg al enige aandacht in verschillende media. In Rotterdam zal een straat naar Lashley worden vernoemd, in het AD stond het volgende over Lashley:

"Eén van de grootste Rotterdamse oorlogshelden is ongetwijfeld de Surinaamse oogarts dr. Leo Lashley (1903-1980). Hij hielp in 1944 bij de bevalling van een joodse onderduikster, die verborgen zat in de beroemde Breepleinkerk op Zuid. Als eerbetoon zal zijn naam prijken op een straatnaambordje in de wijk die verrijst bij het voormalige Zuiderziekenhuis."

• Lees: "Heldhaftige oogarts hielp bij bevalling in kerk na lezen boek over verloskunde"
• Lees ook:  "Antilliaanse en Surinaamse verzetsstrijders in WOII"

Het originele bordje van de praktijk van dr. Lashley werd een paar jaar geleden aan Henk den Haan (r.) van de Breepleinkerk overhandigd. Gulle gever was Schiedammer Michael Hendriks. © Frank de Roo